Utwór „Ogród przedziwny” Leopolda Staffa to wielka metafora świata. Wiersz pochodzi ze zbioru „Uśmiechy godzin”, stworzonego w 1910 roku. Dzieło Staffa łączy cechy utworów klasycystycznych z symbolizmem, charakterystycznym dla modernizmu. „Ogród przedziwny” to preludium dla etapu franciszkańskiego w twórczości poety, w którym to skłaniał się ku harmonii i optymistycznemu postrzeganiu rzeczywistości.
Spis treści
Ogród przedziwny – analiza utworu
„Ogród przedziwny” Leopolda Staffa to utwór który swoją budową przypomina ludową pieśń. Taka forma nawiązuje do treści charakterystycznych dla polskiego folkloru, mądrości przekazywanych w oparciu o analogiczne połączenie człowieka z przyrodą. Uwzględniają one przenikanie się dobra i zła, tym samym ukazując dwoistą naturę świata. Regularność wiersza, z dokładnymi rymami i krótkimi wersami, sprawia, że nasuwa on skojarzenia z tradycyjnymi słowiańskimi przypowieściami.
Osoba mówiąca w wierszu ujawnia swą obecność, stąd jest to liryka bezpośrednia. Podmiot liryczny wypowiadając się zarówno w pierwszej osobie liczby pojedynczej, jak i mnogiej, pokazuje, że mówi nie tylko w swoim imieniu, ale także w imieniu wspólnoty, z którą najwyraźniej czuje braterską więź.
Do namalowania „Ogrodu przedziwnego” użyto licznych epitetów („rannym powiewem”, „dobrą nowiną”, „wodotrysk dziwny”). W utworze inspirowanym symbolizmem, nie mogło też zabraknąć metafor („uśmiech nam z oczu świeci”). Staff próbując pokazać bliźniacze połączenie ludzi z naturą, używa w swoim wierszu porównań („wodotrysk bije tu dziwny, co śpiewa, jak śmiech i łkanie”, „krzew nad nim rośnie oliwny cichy jak pojednanie”, „duszą, jak trawa, był prosty”). Utwór skonstruowano w formie wyliczenia, osoba mówiąca w wierszu opisuje w ten sposób różnorodne elementy symbolicznego ogrodu. Odwołanie do ludowej tradycji jest zauważalne również przez zastosowanie w utworze archaizmów („żywim”, „pielęgnujem”, „jeno”). Dynamikę tekstu zapewnia użycie przerzutni, które akcentują ważne dla interpretacji słowa.
Ogród przedziwny – interpretacja wiersza
Utwór „Ogród przedziwny” jest symbolicznym przedstawieniem ludzkiego życia jako ogrodu. Złożoność świata została pokazana przez różnorodność roślinności i fauny. Piękno istnienia w dziwnym ogrodzie wynika z życia w zgodzie z panującymi w nim prawami. Ludzie tam mieszający, są szczęśliwi, ponieważ poprzez obserwacje potrafią unikać przykrych doświadczeń.
Utwór został stworzony w konwencji sielanki. Czarowna przyroda i przyjazne zwierzęta czynią życie w ogrodzie harmonijnym i pełnym prostych radości. Jednak tytułowy ogród zostaje nazwany przedziwnym. Być może to wskazuje, że podmiot liryczny nie jest w stanie zrozumieć praw rządzących rajskim i jednocześnie tajemniczym światem. Osoba mówiąca w wierszu, zdaje się należeć do prymitywnej wspólnoty, będącej całkowicie uzależnionej od przyrody. Tym samym można dostrzec tęsknotę płynącą z treści utworu, nostalgię za prostym życiem w zgodzie z naturą.
„Ogród przedziwny” został zainspirowany filozofią św. Franciszka z Asyżu. Głosi ona, życie w zgodzie z naturą i przyjmowanie z pokorą życia takim jakie jest. Zbiorowy podmiot liryczny w wierszu egzystuje w świecie bez negatywnych osądów. Zachowanie równowagi wspiera pamięć o istnieniu dobra, nawet jeśli ciemność spowija życie mieszkańców ogrodu. Koegzystowanie z cyklicznością przyrody, pozwala im zrozumieć przenikanie światła i ciemności, jako stałej zasady świata. Dualizm charakteryzuje każdy aspekt życia w ogrodzie, dobro i zło, są nieodłącznie splecione.
Często piękno i szlachetność jest ukryta za murem cierpienia. Symbolem tego jest róża wabiąca swoim urokiem i zapachem, a jednocześnie mająca kłujące kolce. Przykre koleje życia, których metaforą są chwasty i oset są regularnie wycinane przez mieszkańców ogrodu. Nasuwa to refleksję, że szczęście wymaga codziennych poświęceń. Pokazuje to, że należy aktywnie reagować na negatywne wydarzenia i kształtować codzienność. Utwór propaguje idee powrotu do prostego życia blisko natury, pokazując jak wiele potrafi dać, jeśli odpowiednio się o nią zadba. Wydaje się to remedium na trudy współczesnego, skomplikowanego świata o niejasnych zasadach etycznych.
Moralność w wierszu Staffa wydaje się nietrudna do osiągnięcia. Pielęgnacja roślin i dbanie o zwierzęta zapewnia mieszkańcom ogrodu dobrobyt i obfitość o którą nie muszą ze sobą walczyć. Sprawiedliwość natury zapewnia zgodę, a wzajemne traktowanie jest życzliwe. Mądrość utworu wynika ze zrozumienia zależności między elementami świata. Wszystkie jego części współgrają, nie potrafiąc istnieć bez siebie nawzajem. Tym samym nasuwa to refleksję, że cierpienie, zło i ciemność to immanentne składniki rzeczywistości, bez której nie miałaby ona racji bytu.
Przesłanie „Ogrodu przedziwnego” mówi, że należy akceptować życie w całości, jednak nie poddając się. Walka z przeciwnościami losu leży w naturze człowieka i umożliwia mu spokojniejsze życie. Paradoksalnie, częsta pielęgnacja ogrodu sprawia, że codzienność nie jest nudna i można odnaleźć w niej sens.