Strych – interpretacja

Autor: Anna Morawska

Obertyńska to poetka osobna, nie związana z żadną grupą poetycką, żadnym, ówczesnym kanonem literackim. Jej twórczość, to przede wszystkim liryka osobistego wyznania. Utwór Strych jest poświęcony zagadnieniu pamięci, które było zasadniczym elementem nie tylko twórczości, ale także twórczej tożsamości poetki. 

Strych – analiza utworu i środki stylistyczne

Wiersz Strych składa się z trzech zwrotek. Jego budowa jest regularna. Każda strofa składa się z czterech wersów. W pierwszej i trzeciej strofie występują rymy regularne, krzyżowe. W strofie drugiej występują rymy regularne, okalające. Utwór ten należy do gatunku liryki opisowej, zwanej czasem liryką pejzażu. 

Utwór otwiera porównanie, na którym osadzi się tematyka całego utworu; pamięć jest w nim porównana do strychu  Porównanie zostało uszczegółowione epitetem mroczny. W dalszej części wersu występuje metaforyczne rozwinięcie porównania, które w ramach przerzutni zostaje przeniesione do kolejnego wersu. W dalszej części mamy do czynienia z inwersją. Szyk przestawny występuje w zdaniu, które rozpoczyna się w pierwszym wersie i kończy drugim wersem. Zdanie jest metaforą, w której cienie nasiąkają ciszą i zastojem. Trzeci wers rozpoczyna metafora. Nietoperze i przypomnienia stanowią amalgamat pojęciowy. Integracja pojęciowa jest dwustronna – nietoperze zyskują cechy związane z pamięcią, a przypomnienia poprzez animizacją stają się nietoperzami wiszącymi pod belkami. W czwartym wersie występuje epitet, który dookreśla przebudzenie nietoperzy-przypomnień, jako żałosne. 

W drugiej zwrotce dwa pierwszy wersy rozdzielone zostały przerzutnią oraz zastosowana została inwersja. W dwóch pierwszych wersach pojawia się zestawienie epitetu słoneczna oraz metafory kropla szczęścia. Promień słoneczny zostaje zespolony z kroplą i tworzy poetycką jedność. Pomiędzy trzecim i czwartym wersem również występuje przenośnia i szyk przestawny. Pojawia się metafora, w której gniazda osieprzebaczonymi krzywdami. Następuje ich animizacja: gniazda się w tym wypadku zwijają w kłębki, w kącie. 

Trzecia zwrotka zbudowana jest na serii metafor, które mają postać wyliczenia. Nadzieje są wypłowiałe (metafora), wzloty okulałe (animizacja), w puszkach znajdują się zachcianki i złudzenia (metafora), klepki są spaczone (co może oznaczać, że są wilgotne albo zdemoralizowane – animizacja). Pojawiają się też czerepy (głowa, czaszka, dachówka) tęsknoty (metafora). W ostatnim wersie pojawiają się worki z dartym pierzem połamanych skrzydeł. Skrzydła funkcjonują w literaturze zarówno jako część ciała ptaków, jak i symbol wolności, swobodny, realizacji marzeń, przekraczania granic. Można zatem odczytać ostatni wers jako metaforyczne omówienie (peryfraza) problemu utraconych marzeń, niezrealizowanych planów, utraconej wolności. 

Strych – interpretacja wiersza

Poetka, która doświadczyła wojny w sposób boleśnie, w całej swojej twórczości, uporczywie powraca do tematu pamięci. Staje się on częścią jej poetyckiej tożsamości. W utworze Strych poprzez poetyckie, metaforyczne opisy strychu poetka nakreśla charakter oraz istotę pamięci. Obertyńska, swoimi opisami, czyni pamięć czymś fizycznym, sensualnym, poznawalnym zmysłowo. Cały utwór sprawia, że strych jest metaforyczną figurą oswajania abstrakcyjnej pamięci, nakreślania jej fizycznych, namacalnych, dostrzegalnych cech.

Utwór jest rozgałęziającą się metaforą, utkaną z realistycznego konkretu i wyjątkowo poetyckiej wrażliwości. Z jednej strony epitety mroczny, żałosny, połamane, wypłowiałe, mające negatywne konotacje, tworzą wrażenie zapomnienia, zanikania, utraty. Z drugiej strony plastycznie opisana kropla szczęścia, która spływa po promieniach, daje nadzieje i buduje pozytywne skojarzenia.

Pamięć w utworze poetki staje się czymś zakurzonym, ale też pustym. Określenie pusty pojawia się w utworze aż dwa razy: w przypadku gniazd, które są przebaczonymi krzywdami oraz puszek z zachciankami, złudzeniami i powidłami. Przypisanie do pamięci epitetu pusty jest nietypowym sposobem interpretacji tematu pamięci. Pamięć raczej kojarzymy z czymś pełnym. Równie ciekawe jest wykorzystanie przez poetkę określeń zastój, cisza. 

Wynikający z utworu obraz pamięci wydaje się być obrazem pamięci osoby, która wiele przeszła, osoby starszej, doświadczonej, która już złożyła swoje skrzydła w workach, czyli nie jest gotowa do dalszej realizacji marzeń. To pamięć spokojna, zakurzona, cicha. Być może to pamięć, do której nie chce się wracać, której się boi, tak, jak boi się wchodzenia na mroczny strych. Nie jest to pamięć kolorowa, intensywna, do której chętnie się wraca. Jest to pamięć uśpiona, ale gotowa do przebudzenia. To przebudzenie nie jest niczym pozytywnym, jest żałosne i w zmierzchu. Wspomnienia budzą się nocą i nie są przyjemne. 

Wszystko wskazuje na to, że poetka opisała pamięć osoby, która doświadczyła wielu, bolesnych rzeczy, która nie chce wracać do swoich wspomnień. Jeśli jednak wraca, to są to bolesne wspomnienia, żałosne, a sam akt wspominania odbywa się wieczorami. Fakt, że poetka przeżyła wojnę może sugerować, że opisana przez nią pamięć jest jej pamięcią. 

Dodaj komentarz