Ponadczasowa historia tragicznej miłości dwojga młodych ludzi pochodzących ze zwaśnionych werońskich rodów to jeden z najsłynniejszych dramatów Williama Szekspira, a zarazem absolutna klasyka literatury nie tylko miłosnej. Mowa oczywiście o „Romeo i Julii”. Jaka jednak była geneza tego utworu?
William Szekspir (1564-1616) to jeden z najsłynniejszych, a zarazem najważniejszych z punktu widzenia dokonań dramaturgów w historii literatury oraz sztuki teatralnej. Zalicza się on do głównych twórców teatru elżbietańskiego, zaś jego arcydzieła w coraz to nowych interpretacjach są wystawiane po dziś dzień oraz ekranizowane. Mało które utwory literackie wywarły taki wpływ na ogólnoświatową kulturę, co Hamlet, Makbet, Sen nocy letniej, Burza, Ryszard III czy Romeo i Julia. Rzućmy okiem na historię i genezę tego ostatniego dramatu.
Spis treści
Kiedy powstała opowieść?
O okolicznościach powstania większości utworów Szekspira niewiele wiadomo. Część badaczy jego twórczości zastanawia się nawet, czy on sam je spisywał, czy też miał w tym celu zatrudnionych ludzi, pracowników swojego teatru The Globe. Romeo i Julia nie zalicza się do wyjątków – trudno ustalić, kiedy dokładnie powstało to arcydzieło. Sztuka, w znanej do dziś wersji, była na pewno znana już w 1598 roku, co oznacza, iż pochodzi z wczesnego okresu twórczości autora.
Szekspirolodzy przypuszczają, iż utwór ten powstawał w latach najprawdopodobniej 1591-98. Pierwszą redakcję Szekspir stworzył zapewne około 1591 roku, a przez następne cztery lata wprowadzał znaczące poprawki. Na deskach scenicznych Romeo i Julia wystawiona została po raz pierwszy w 1595 roku, zaś dwa lata później ukazała się drukiem. Jednakże pierwsza książkowa publikacja zawierała liczne błędy, skróty i uproszczenia, wydaje się zatem możliwe, iż wyszła bez wiedzy i zgody autora. Poprawie zredagowany tekst sztuki, znany do dziś, na rynku książkowym pojawił się w 1599 roku.
Wiele źródeł inspiracji
Geneza Romea i Julii również nie jest zbyt dobrze znana, niemniej wydaje się niemal pewne, że pisząc tę tragedię, Szekspir czerpał inspirację z licznych źródeł, w tym… wcześniejszych wersji historii kochanków z Werony. W jego czasach nie było niczym niezwykłym, że dramaturdzy tworzyli własne teksty na bazie już istniejących utworów, niejednokrotnie znacznie starszych i z pochodzących z innych krajów.
Pomysłów dostarczyć mogła Szekspirowi literatura starożytna. Ksenofont z Efezu pisał o parze kochanków, którzy zażyli usypiający napój miłośny. Bardzo podobną historię, tyle że z akcją umiejscowioną w Sienie, opisał w 1475 roku włoski literat Massuccio w swojej In novelino. Z kolei Luigi de Porto w pośmiertnie wydanym dziele Istoria novellamente przedstawił losy zakochanych Romea i Julietty z Werony. W tej wersji, tak jak u Szekspira, kochankowie pochodzili z rodów Montekich i Kapuletich. I to z niej zapewne inspirację zaczerpnął Artur Brooke, który w 1562 roku napisał poemat The Tragical Historye of Romeus and Juliet. Dzięki niemu historia tragicznej miłości młodych ludzi ze zwaśnionych rodów przeniesiona została na grunt angielski. Zdaniem szekspirologów i literaturoznawców, właśnie ten utwór stanowił główne źródło, z którego ostatecznie skorzystał William Szekspir, kiedy zasiadł do pracy nad swoją wersją Romea i Julii.
Czymkolwiek inspirował się wybitny dramaturg, Romeo i Julia to jedno z największych arcydzieł w historii literatury, a zarazem modelowa historia tragicznej miłości, która do dziś inspiruje pisarzy, filmowców oraz artystów ze wszystkich dziedzin sztuki.
Przyjemnej lektury!
fot: adobe stock