Dziennikarstwo najczęściej kojarzy nam się z gatunkami prasowymi ściśle podporządkowanymi przekazywaniu rzetelnych informacji. Publicystyka ma jednak wiele oblicz i są w niej miejsca na przekazywanie własnych opinii, wrażeń i przemyśleń. Taką możliwość daje m.in. forma felietonu.
Spis treści
Czym jest felieton?
Felieton, według definicji słownikowej, jest niedługim utworem publicystycznym, przedstawiającym indywidualny, osobisty punkt widzenia autora na dany temat. Najczęściej pisany jest w sposób lekki, niejednokrotnie ironiczny czy wręcz satyryczny, ponieważ jedną z jego funkcji jest opisywanie otaczającej człowieka rzeczywistości z zachowaniem zdrowego dystansu. Felieton odnosi się zatem do rzeczywiście mających miejsce wydarzeń społecznych, politycznych, kulturalnych, obyczajowych, ale pozostawia autorowi wolną rękę w kwestii podejścia do tematu. W związku z tym, twórcom tego gatunku zdarza się sięgać nawet do fikcji literackiej. Taka sytuacja sprawia, że felieton z jednej strony przypisywany jest do literatury faktu, a z drugiej do literatury czysto artystycznej.
Felieton najogólniej rzecz ujmując jest formą (jednostronnej) rozmowy autora z odbiorcą, w której chodzi o wymianę poglądów na tematy społeczne. Pierwsze felietony powstawały już w XVIII wieku we Francji i służyły ówczesnej prasie do zrównoważenia wagi poważnych tematów poruszanych w innych artykułach. Dominowała więc satyra. Przez wieki gatunek ten jednak ewoluował, by w dzisiejszych czasach nie dawać autorom w zasadzie żadnych ograniczeń poza tym, by treść ich utworów trzymała się faktów. Historia polskiego piśmiennictwa i prasy zna wiele przykładów felietonistów, którzy gatunek „rozmowy z czytelnikiem” opanowali po mistrzowsku i uczynili zeń naprawdę wysublimowane dzieło literackie. Do wybitnych postaci polskiej felietonistyki przeszłych epok należeli bowiem tacy twórcy jak m.in. Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Michał Bałucki, Antoni Słonimski, Tadeusz Boy-Żeleński, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Sławomir Mrożek, Stefan Kisielewski czy Wisława Szymborska.
Dziś felieton jest chyba najpopularniejszą formą publicystyki. Felietonista przeważnie posiada stałą rubrykę (miejsce w czasopiśmie, np. konkretną stronę) i nazwę swojego cyklu publicystycznego. Taki system ułatwia czytelnikowi śledzenie kolejnych felietonów swoich ulubionych autorów. We współczesnej prasie mamy do czynienia z wieloma rodzajami felietonów, m.in. z felietonem rysunkowym.
Cechy dobrego felietonu
Jak już wspomnieliśmy wyżej, felieton jest gatunkiem, który daje autorowi mnóstwo dowolności, zarówno w kwestii formy, jak i treści. Istnieje jednak kilka wytycznych, bez których nie może się obejść żaden dobry tekst felietonistyczny. Oto najważniejsze z nich:
- aktualna tematyka – felieton jest formą komentowania bieżących wydarzeń społecznych, politycznych czy kulturalnych, na tym polega jego istota; jest formą krótką, a więc mogącą powstać w bardzo krótkim czasie i dać komentarz do konkretnego wydarzenia niemal natychmiast;
- zwięzłość – w felietonie należy się, kolokwialnie rzecz ujmując, streszczać; dogłębne analizy czy też syntezy różnorodnych zagadnień to sprawa na poważniejsze (i przede wszystkim dłuższe) artykuły. Tutaj możemy dać upust swojemu pierwszemu wrażeniu na jakiś temat bądź kilku najważniejszym wnioskom, jakie nam się w związku z nim nasuwają;
- lekkość formy – w felietonie nie musimy się silić na słownictwo naukowe, oficjalne, urzędowe, nie musimy w ten sposób podnosić rangi tekstu. Tekst ma być zrozumiały, podany niemal tak, jakbyśmy rozmawiali z kimś w tramwaju. Możemy pozwolić sobie na żart i ironię, ale i na gorzką refleksję;
- osobisty ton – chyba najważniejsza cecha felietonu. Właśnie dlatego jest tak często wybierany przez dziennikarzy – w końcu nie trzeba się trzymać sztywnych ram innych gatunków publicystycznych, można pozwolić sobie na własne zdanie i komentarz.
Tak naprawdę felietonistą może być każdy. Zwłaszcza w dzisiejszych czasach, kiedy swoją opinię możemy w ciągu sekundy wysłać w świat przy pomocy internetu i w ciągu kilku chwil znaleźć wielu odbiorców.