Rozprawka jest jedną z najtrudniejszych form wypowiedzi pisemnej, z jaką można spotkać się w szkole, ale przez to jedną z najważniejszych. Pisanie rozprawek ma za zadanie nauczyć nas tego, jak zająć stanowisko wobec jakiegoś problemu i jak dobrze je uargumentować, obronić. Nie jest to łatwa sztuka, ale bardzo przydatna w życiu. Jest kilka wytycznych, które mogą pomóc nam w stworzeniu naprawdę interesującej i poprawnej pracy. Przyjrzyjmy się więc temu, jak napisać dobrą rozprawkę?
Spis treści
Przede wszystkim plan rozprawki
Rozprawka jest zbyt zaawansowaną formą, by podchodzić do jej napisania z marszu. Najpierw należy dokładnie zapoznać się z tematem pracy i po prostu przemyśleć własne stanowisko. Jeżeli nie jest to określone w zadaniu, zastanówmy się czy sformułujemy tezę (twierdzenie, którego zasadność będziemy udowadniać), czy też hipotezę (przypuszczenie, które potwierdzimy lub któremu zaprzeczymy). W tym momencie warto się też zastanowić czy będziemy w stanie wymyślić wystarczająco mocne argumenty do uargumentowania tezy, na którą się zdecydujemy. Warto to zrobić teraz, by w trakcie pisania nie okazało się, że jednak łatwiej jest nam coś obalić niż to potwierdzić i trzeba zacząć od początku. Wypiszmy sobie nasze argumenty, by nie pomylić się przy ich objaśnianiu. Przypomnijmy sobie również słownictwo właściwe rozprawce (o tym później). Najlepiej jest przygotować sobie skrótowy konspekt pracy, w którym zamieścimy tezę, argumenty oraz krótki rys wstępu i zakończenia. W te sposób zmniejszymy do minimum ryzyko nieprawidłowości kompozycyjnych.
Wstęp/rozpoczęcie
We wstępie koniecznie musi pojawić się kilka ważnych informacji, co więcej, warto, by ta część pracy ograniczyła się do nich. Nie ma sensu sztuczne przedłużanie wstępu. Z rzeczy niezbędnych na początku pracy musimy krótko (jedno lub dwa zdania) przedstawić temat pracy. Następnie zaznaczamy własne stanowisko wobec sedna sprawy i formułujemy tezę. Można dodać jeszcze jedno zdanie, jeśli jesteśmy nim w stanie bardziej zainteresować czytelnika bądź płynniej przejść do rozwinięcia.
Słownictwo, które może przydać się we wstępie do rozprawki: W swojej pracy mam zamiar udowodnić, że…; Postaram się sprawdzić, czy prawdą jest powszechny osąd…; Kwestią, którą chciałbym rozważyć, jest… .
Rozwinięcie
To najważniejsza część rozprawki – tutaj przedstawiamy swoje argumenty. Należy pamiętać, by robić to w kolejności od najmocniejszego do najsłabszego – dzięki temu mamy największą szansę trafić do odbiorcy i przekonać go do naszego zdania. Pamiętajmy, że nie należy mnożyć argumentów w nieskończoność – przegadanie tematu tylko osłabi siłę naszej argumentacji. Przeważnie trzy argumenty to ilość optymalna.
Słownictwo, które może przydać się w rozwinięciu rozprawki: Moim pierwszym/drugim/trzecim/kolejnym argumentem jest to, że…; Warto zauważyć/wspomnieć/nadmienić, że…; Argumentację chciałbym rozpocząć od…; Fakt ten każe mi sądzić/podejrzewać/myśleć/skonstatować, że…; Nie można zapominać, że… .
Zakończenie/podsumowanie
Najtrudniejsza część za nami ale to wciąż nie koniec. Każdą rozprawkę należy umiejętnie zakończyć. Pamiętajmy, że podsumowanie nie ma być skrótowym powtórzeniem wszystkich argumentów z rozwinięcia pracy. Ma być raczej ich esencją, wnioskiem, do którego nas doprowadziły. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie klamry kompozycyjnej, czyli nawiązanie do tego, jak sformułowaliśmy naszą tezę we wstępie i potwierdzenie, że naszym wywodem rzeczywiście osiągnęliśmy oczekiwany rezultat. Podsumowanie, podobnie jak wstęp, nie powinno być zbyt długie. Rozprawka nie jest formą, która lubuje się w języku pełnym artystycznych metafor. Trzy treściwe zdania będą na pewno dużo lepsze niż długi akapit.
Słownictwo, które może przydać się w zakończeniu rozprawki: Podsumowując, mogę z pełną świadomością potwierdzić tezę postawioną we wstępie…; Przedstawione powyżej wnioski prowadzą jednoznacznie do konkluzji, że…; Nie ulega zatem wątpliwości fakt, że…; Podsumowując zgromadzone argumenty… .
Ogólne uwagi kompozycyjne i stylistyczne. Co cechuje dobrą rozprawkę?
Mówi się, że wstęp i zakończenie powinny stanowić jedną trzecią pracy, a rozwinięcie dwie trzecie. Oczywiście nikt nie będzie tego sprawdzał z kalkulatorem w ręku, jednak warto mieć ten „wymóg” na względzie. Dzięki zastosowaniu się do niego, nasza praca zyska na uporządkowaniu. Rozprawka (jak sama nazwa wskazuje) pochodzi od rozprawy naukowej, co niesie za sobą również wymagania w kwestii stylu. Jak łatwo się domyślić, niedopuszczalne jest słownictwo potoczne, raczej należy trzymać się stylu oficjalnego, ściśle podporządkowanego prezentowanej argumentacji.
Jak już wspomnieliśmy wyżej, rozprawka nie jest najłatwiejszą formą wypowiedzi pisemnej, ale na pewno jedną z najbardziej przydatnych i to nie tylko do zyskania dobrej oceny z języka polskiego w szkole. Oczywiście jest wiele rodzajów rozprawek: rozprawki interpretacyjne lub porównawcze – w każdym przypadku trzeba powyższe wytyczne dostosowywać do konkretnego tematu, jednak jeśli będziemy się ich trzymać, nasze rozprawki powinny być naprawdę udane.