Interpretacje wierszy i materiały do nauki
Niekiedy w debacie publicznej można usłyszeć głosy, że zasady moralne obowiązują bezwzględnie w każdej sytuacji. Z taką opinią można by polemizować na podstawie literatury dotyczącej obozów zagłady, jakie w czasie II wojny światowej powstawały z inicjatywy Niemiec oraz Związku Radzieckiego.
Wojny, konflikty zbrojne, starcia polityczne, żądza władzy – to czynniki, które niestety towarzyszą człowiekowi od zarania dziejów, dając świadectwo temu, że od tysięcy lat nie jesteśmy w stanie poradzić sobie z mroczną stroną naszego ułomnego charakteru.
Istnieje w naszym języku i w naszej kulturze wiele porzekadeł o pożyteczności pracy. Praca służy nie tylko zarabianiu pieniędzy i zdobywaniu środków potrzebnych do przetrwania, lecz także rozwijaniu własnych talentów czy przełamywaniu swoich barier. Praca indywidualnego człowieka ma również wpływ na dobrobyt całego społeczeństwa, choć niejednokrotnie trudno sobie to wyobrazić.
Przyzwyczajeni jesteśmy do życia codziennego, które jest przewidywalne i niewiele w nim jest sytuacji, na które bylibyśmy nieprzygotowani mentalnie lub fizycznie. Historia pokazuje jednak, że istnieją nie tylko chwile, ale całe procesy dziejowe, które na tyle wywracają zasady rządzące światem, że przestaje w nim obowiązywać zwykła moralność, którą kierujemy się w chwilach pokoju.
Wszystkie systemy totalitarne gnębią człowieka i odbierają mu wolność oraz godność. Jednostka nie ma absolutnie żadnych szans z ogromnym systemem i aparatem propagandy, inwigilacji i represji. Jedyne co pozostaje człowiekowi to zachowanie wolności wewnętrznej opartej na duchowej, emocjonalnej i intelektualnej niezależności.
Antyutopia to termin oznaczający coś przeciwnego wobec świata idealnego, który może istnieć wyłącznie w naszej wyobraźni, ponieważ zbudowanie go w rzeczywistości nie jest fizycznie możliwe. Czy jednak równie abstrakcyjne jest stworzenie antyutopii? Wielu tyranów na przestrzeni wieków próbowało udowodnić, że jednak nie, i unieszczęśliwiali miliony ludzi.
Większość przeciętnych konsumentów literatury kojarzy ją wyłącznie jako beletrystyczną rozrywkę, wytwór fantazji autora, im mniej związany z przytłaczającą rzeczywistością, tym lepiej. Nie biorą oni pod uwagę tego, że literatura może być również sposobem na przekazywanie z pokolenia na pokolenie wiedzy o przeszłości. Często niełatwej przeszłości.
“Tyle wiemy o sobie, ile nas sprawdzono” – napisała kiedyś noblistka, Wisława Szymborska. Te kilka słów mają w sobie wielką mądrość. Lubimy o sobie myśleć, jako o osobach, które dałyby sobie radę w każdej sytuacji i w każdym okolicznościach zachowałyby nieskazitelną postawę moralną.
Rzeczywistość panująca w obozach zagłady, funkcjonujących w czasach II wojny światowej, znacznie różniła się od tego, co współcześnie nazywamy codziennością. Panowały tam inne prawa, inna moralność (a w zasadzie jej brak), pojedynczy człowiek kierował się zupełnie innymi instynktami.
Wojna i jej pokrewne zjawiska to chyba najgorsze, czego może doświadczyć w swoim życiu człowiek. Wszechogarniający chaos, śmierć spotykana na każdym kroku, bieda, głód, choroby i wieczny strach – oto, co niesie ze sobą każdy konflikt zbrojny. Takie doświadczenia zostawiają w ludzkiej psychice ślady bardzo często niemożliwe do zatarcia. Człowiek widzący tak makabryczne obrazy i sytuacje może nie być w stanie wyrzucić ich z pamięci do końca swojego życia. Taka trauma znalazła swoje odzwierciedlenie w wielu dziełach literackich.
II wojna światowa przez ogrom cierpienia ludzkiego, jaki przyniosła, nazywana jest często po prostu zagładą. Rzeczywiście trudno znaleźć bardziej odpowiednie określenie na czas, w którym giną dziesiątki milionów ludzi, niektórzy w bardzo brutalny sposób, w imię ideologii kilku osób u władzy.
Moralność to bardzo przydatna w codziennym życiu rzecz. Od dziecka uczymy się, co jest dobre, a co złe. Jak powinno się postępować, a jak nie należy. Dzięki takim prawidłom jesteśmy w stanie funkcjonować w społeczeństwie i nie tylko nie krzywdzić innych, lecz także sprawiać, że inni będą zachowywać się dobrze wobec nas.