Halban to jedna z głównych postaci w powieści poetyckiej Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza.
Charakterystyka Halbana
Halban to stary litewski mnich, tzw. wajdelota, czyli śpiewak, bard. Znalazł się on w krzyżackiej niewoli, gdzie służył Zakonowi jako tłumacz. Po porwaniu Waltera stał się jego opiekunem, przyjacielem, nauczycielem i powiernikiem. To on zaszczepił w chłopcu litewską tożsamość i nie pozwolił, by ten zapomniał o swoim prawdziwym pochodzeniu. Halban towarzyszył Konradowi we wszystkich jego poczynaniach i podróżach. Wspierał go i pomagał mu jak tylko mógł i potrafił. Oprócz miłości do ojczyzny, zaszczepił on w młodym rycerzu również nienawiść do Prusów, Niemców i zakonu krzyżackiego, który odpowiadał za niedolę jego własnego narodu. Kiedy Konrad zdecydował się przyjąć fałszywą tożsamość, porzucić własne życie, ojczyznę, ukochaną i wstąpić do zakonu, tylko po to, by przez całe życie pracować na jego rzecz, a po osiągnięciu najwyższego stopnia, unicestwić go, wajdelota wspiera go. Towarzyszy mu przez cały czas, w chwilach zwątpienia przypomina mu o jego misji o raz o tym, jak wielkiego procesu jest uczestnikiem i jak wielką wagę dla przyszłych pokoleń będzie miała jego misja.
Tylko ów stary mnich zna prawdę o Wallenrodzie, tylko on jest w stanie pocieszyć wielkiego mistrza, kiedy ten dręczony wyrzutami sumienia i zwątpieniem nadużywa alkoholu i wpada w szał i gniew. On wreszcie postanawia wziąć na siebie misję opowiedzenia światu o drodze i poświęceniu Wallenroda. Po śmierci głównego bohatera postanawia żyć i wrócić na Litwę, by tam za pomocą pieśni rozsławić imię i czyn Wallenroda. Chce uczynić to po to, by wszyscy, którzy wcześniej uznali go za zdrajcę poznali prawdę i zmienili swoje zdanie. Halban jest postacią, dzięki której Mickiewicz daje wyraz swojej wierze w moc słowa, poezji, pieśni. Zdaniem autora pieśń jest nieśmiertelna i potrafi przetrwać upadające imperia, a na pewno życie ludzkie, dlatego jest najlepszym sposobem na utrwalenie jakichś treści w świadomości zbiorowej. Mickiewicz prawdopodobnie podobnie widział swoją własną rolę w świecie, był zdania, że dzięki tworzonym przez siebie wierszom jest w stanie zmienić cząstkę świata. Halban jest emanacją tego poglądu.
Wajdelota z Konrada Wallenroda to postać postawiona w niełatwej roli. Samemu będąc niewolnikiem, musiał służyć znienawidzonym krzyżakom. Mimo to nie zatracił swojej tożsamości i postanowił opiekować się młodym Konradem i uratować również jego przed wykorzenieniem. Później stał się jego jedynym powiernikiem i jedyną osobą, którą mogła zmotywować głównego bohatera do ukończenia raz powziętej misji. Po jego śmierci Halban czuł się w obowiązku spłacić dług wobec bohatera i do śmierci przemierzać Litwę śpiewając pieśni wychwalające poświęcenie Wallenroda tak, by wieść o jego bohaterstwie przetrwała całe pokolenia.