Jedną z głównych cech Lalki Bolesława Prusa jest jej panoramiczność społeczna. Oznacza to, że pisarz dokonał w swoim dziele bardzo szczegółowego sportretowania poszczególnych grup i klas społecznych, jakie wyróżniały się w czasach mu współczesnych. Natomiast jedną z najważniejszych wówczas grup była arystokracja.
Charakterystyka arystokracji w Lalce
Arystokracja w Lalce Bolesława Prusa nie jest przedstawiona w najbardziej pozytywny sposób, jaki można sobie wyobrazić. Wręcz przeciwnie – większość arystokratów to ludzie zdeprawowani próżniaczym trybem życia, ogromnymi majątkami, i oderwani od rzeczywistości. Zajęci są przede wszystkim kwestiami towarzyskimi, przyjęciami, odwiedzinami, organizacją balów, polowań, pojawianiem się na różnego rodzaju wydarzeniach na pokaz. Arystokracja prowadzi pusty styl życia, nie poświęcają się żadne idei, wręcz hermetyzują swoją klasę, by obracać się tylko we własnym snobistycznym gronie. Co jeszcze bardziej absurdalne, dzieje się to wciąż w czasach, w których podziały klasowe mają coraz mniejsze znaczenie w demokratyzującym się kapitalistycznym społeczeństwie.
Bardzo dobrym przykładem typowej arystokratki warszawskiej drugiej połowy XIX wieku jest główna bohaterka Lalki, Izabela Łęcka. To młoda dziewczyna, która zakochana jest w samej sobie i w swoim rodowodzie. Uważa się za lepszą od innych przez status społeczny, jaki posiada jej rodzina i przez majątek, jakim dysponuje. Bardzo dużo mówi o Łęckiej moment, w którym dowiaduje się, że jej ojciec stracił większość majątku przez nieuważne gospodarowanie nim. Izabela na wieść o tym, że może przestać być bogata, wpada w rozpacz. Dziewczyna poważa tylko ludzi, którzy posiadają wielkie majątki, lub którzy pochodzą z najszlachetniejszych rodów. To bardzo charakterystyczna cecha dla całe tej klasy: obracają się wyłącznie we własnym środowisku, kontakty z uboższymi traktując nieomal jako hańbę. Łęcka zadaje się z Wokulskim tylko dlatego, iż jest on człowiekiem zamożnym, inaczej bowiem, jako przedstawiciel mieszczaństwa, „nie byłby godny” zainteresowania arystokratki.
Warszawscy magnaci to ludzie próżni, życiową energię i uwagę kierują w głównej mierze na „bywaniu” na salonach. Ich życie wypełniają polowania, zakłady, wyjazdy na wieś, odwiedzanie się na wieczorach artystycznych, czy balach. Brzydzą się pracą, lud uczciwie zarabiający na chleb uważają niemal za podgatunek człowieka. Powieść Prusa pokazuje schyłkowy moment w istnieniu arystokracji, kiedy jej próżność prowadzi do nieuchronnego upadku i utraty jakiegokolwiek znaczenia społecznego.
Oczywiście są też chwalebne wyjątki. Pośród tych arystokratów, którzy ze swoim życiem i majątkiem robią rzeczy pożyteczne i takie, które mogą przysłużyć się światu i innym ludziom należy na pewno wymienić Juliana Ochockiego, młodego ambitnego wynalazcę, który gardzi salonowym blichtrem i najchętniej zaszyłby się w swojej pracowni, by pracować. Również pani Zasławska angażuje się w pomoc chłopom oraz organizuje przytułek dla opuszczonych dzieci. Nie jest ona zepsuta jak większość ludzi jej pokroju. To jednak tylko pojedyncze przypadki potwierdzające regułę, że w Lalce arystokracja przedstawiona została w sposób jednoznacznie negatywny.