Poezja to specyficzna dziedzina literatury, która opiera się na subiektywnym widzeniu świata przez autora. Skupia się nie na rzeczach i zjawiskach materialnych, ale na odczuciach, uczuciach, emocjach, stanach, a więc kwestiach bardzo indywidualnych. Dlatego też czasami trudno jest nam zrozumieć, co autor chciał zawrzeć w swoim utworze, co jest dużym problemem zwłaszcza dla uczniów interpretujących poezję w pracach pisemnych na ocenę. Spróbujmy więc zebrać i uporządkować wszystkie wskazówki i wytyczne, które mogą okazać się przydatne w interpretacji wiersza.
Spis treści
Jak podejść do interpretacji wiersza?
Każdą pisemną analizę wiersza należy zacząć od umiejscowienia go w odpowiednim kontekście historycznoliterackim. Napisz kilka słów o autorze: w jakiej epoce żył i tworzył, z czego zasłynął, czym charakteryzowała się jego twórczość. Jeżeli jest to możliwe, napisz czy interpretowany wiersz jest dla autora dziełem charakterystycznym czy może wręcz przeciwnie. Czasem nawet czas, w którym wiersz powstał może mieć wpływ na interpretację!
Tytuł
Tytuł zawsze ma znaczenie, nawet wtedy, gdy wiersz jest tytułu pozbawiony, a i tak się zdarza. Sprawdź czy tytuł jest po prostu określeniem tematu utworu czy może naprowadza na jakąś konkretną ścieżkę interpretacji, a może przeciwnie – próbuje zbić czytelnika z tropu? Tytuły niektórych wierszy stanowią klucz do ich treści i bez nich naprawdę trudno byłoby zrozumieć, co autor miał na myśli.
Ogólna budowa wiersza
W tej części wypowiedzi ujmij swoje obserwacje odnoszące się do wizualnej kompozycji analizowanego utworu. Zadaj sobie pytanie czy wiersz jest napisany w sposób regularny czy nie, czy posiada rymy, podział na strofy lub inne cechy, które mogą mieć znaczenie dla treści. Sprawdź, co autor chciał osiągnąć, jakie wrażenie wywrzeć na czytelniku, konstruując wiersz akurat w taki sposób.
Podmiot liryczny
Jeśli jest to możliwe, postaram się określić to, kim jest osoba mówiąca w wierszu. Określ również jej sytuację liryczną: jakie uczucia towarzyszą podmiotowi lirycznemu, dlaczego tak jest, co do tego doprowadziło?
Środki stylistyczne
Teraz czas na przyjrzenie się środkom stylistycznym użytym w utworze. Nie ograniczaj się jednak tylko do ich wymienienia. Zastanów się, co oznaczają, jaki wpływ mają na ogólną wymowę wiersza i czy dany utwór bez nich znaczyłby to samo i tak samo by brzmiał? Pamiętaj, że te środki nie znalazły się w wierszu przypadkowo, lecz są świadomym wyborem autora, a więc mają jakieś zadanie.
Interpretacja
W tej części podsumuj dotychczasową analizę. Połącz rozpatrywane osobno elementy w jedną całość, w jeden spójny obraz. Napisz nie tylko o tym, co twoim zdaniem autor chciał przekazać w wierszu, lecz także o tym, w jaki sposób to uzyskał. Jeśli jesteś w stanie, określ też funkcję danego utworu, tzn. co autor chciał osiągnąć pisząc/publikując interpretowany wiersz. Pomoże Ci w tym na pewno znajomość kontekstu historycznoliterackiego, w którym powstał utwór (czas i miejsce powstania, a także towarzyszące mu okoliczności).
Własne odczucia
To miejsce na Twoje prywatne zdanie, niezależne od dotychczasowej analizy. Możesz zawrzeć w nim to, jakie emocje budzi w Tobie wiersz. To, czy Ci się podoba czy nie, czy Cię uspokaja czy też napawa niepokojem, jaki nastrój w Tobie stwarza, jaki masz do niego stosunek? Pamiętaj, żeby oddzielić tę część od poprzednich: analiza i interpretacja to zabiegi bardzo techniczne, natomiast niezależnie od nich, masz prawo do własnego zdania na temat poezji!
Podsumowanie
W dwóch lub trzech zdaniach wyraź wnioski dotyczące interpretowanego utworu.