“Do galerników” to wiersz barokowego poety Jana Andrzeja Morsztyna, który w zaskakujący sposób opowiada o miłości. Poeta przyrównał los zakochanych do życia niewolników służących na statkach. Utwór pochodzi z tomu poetyckiego “Lutnia”.
Do galerników – analiza utworu
Utwór “Do galerników” to sonet włoski. W związku z zastosowaniem kompozycji sonetu wiersz składa się z czternastu wersów ujętych w czterech strofach – dwóch tetrastychach i dwóch tercynach. W wierszu znajdują się rymy, a ich układ również jest charakterystyczny dla sonetu. W tetrastychach występują rymy okalające (abba), a w tercynach o układzie cdc dcd. To, co odróżnia “Do galerników” od typowych sonetów to brak wyraźnego podziału na część opisową i refleksyjną.
Wiersz należy do liryki inwokacyjnej ze względu na zwrócenie się do konkretnych adresatów. Ma też elementy liryki bezpośredniej, ponieważ podmiot liryczny wprost mówi o swoich przeżyciach i ujawnia się poprzez czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej (“czekam”, “cierpię”) oraz poprzez odpowiednie zaimki (“mnie”, “jam”, “ze mną”).
Jan Andrzej Morsztyn jest uznawany za czołowego polskiego twórcę barokowego, a jego dzieła wpisują się w literackie tendencje tej epoki. W związku z tym stworzone przez niego utwory zawierają wyszukane i kunsztowne środki stylistyczne. Wiersz “Do galerników” opiera się na koncepcie, czyli zaskakującym pomyśle, polegającym na porównaniu miłości do wiosłowania na statku przez niewolnika. Utwór jest skonstruowany na zasadzie apostrofy do owych niewolników (“Strapieni ludzie, źle się z wami dzieje”). Jego kluczowym środkiem jest też kontrast między sytuacją wioślarzy (“Was człowiek…”) a sytuacją podmiotu lirycznego (“… a mnie silny bóg zacina”). Schemat budowania wersów na zasadzie kontrastów to paralelizm składniowy. W sonecie pojawiają się anafory – powtórzenie na początku wersów słowa “was” bądź “wam”. Fragment “miłość ze mną okrutniej poczyna” zawiera personifikację (inaczej uosobienie). W utworze można znaleźć przerzutnie, czyli przeniesienie części zdania do następnego wersu. Sonet zawiera epitety takie jak np. “spólne słońce” lub “stan niewytrwany”. Poeta w ostatnim wersie użył antytezy, która polega na zestawieniu dwóch, przeciwstawnych motywów – wody i ognia.
Do galerników – interpretacja
Koncept utworu „Do galerników” opiera się na podobieństwach i różnicach między losem wioślarza niewolnika a losem zakochanej osoby. Na podstawie trudności spotykanych przez niewolnika poeta wykazuje jakich cierpień przysparza nieszczęśliwa miłość. Na początku utworu podmiot liryczny przyznaje, że życie niewolnego wioślarza jest ciężkie, jednak uznaje, że jest lepsze niż bycie zakochanym. Następnie wymienia aspekty, w których ich byt jest podobny i podkreśla, że mimo podobieństwa, sam podmiot liryczny ma gorzej. Pierwszym elementem wspólnym jest fakt, że stan, w jakim znaleźli się i wioślarz, i zakochany został im przez kogoś narzucony. Jednak w przypadku wioślarza jest to człowiek, a podmiot liryczny przypisuje odpowiedzialność za swoje cierpienie bliżej nieokreślonej sile wyższej („silny bóg”). To, co trzyma niewolników przy nadziei to perspektywa zakończenia ich kary i powrotu do wolności. Natomiast miłość jest dla podmiotu tak obezwładniająca, że nie ma on nadziei na poprawę.