Sienkiewiczowski Skrzetuski to postać występująca w dwóch częściach trylogii: Ogniem i mieczem oraz w Potopie, przy czym o ile jest głównym bohaterem pierwszej z powieści, o tyle w drugiej pojawia się w zasadzie epizodycznie. Mimo to bardzo wyraźnie widać, jak szlachetnym i odważnym jest rycerzem.
Charakterystyka Jana Skrzetuskiego
Jan Skrzetuski jest człowiekiem młodym, wysokim, dobrze zbudowanym i bardzo przystojnym. Szlachetności jego twarzy dodawały wąsy oraz broda, dzięki którym wydawał się człowiekiem starszym niż był w rzeczywistości. Zwracało uwagę również jego spojrzenie, w którym każdy mógł ujrzeć swego rodzaju nieustępliwość i zaciętość. Skrzetuski jest symbolem rycerza idealnego. Jest sprawny zarówno w walce bezpośredniej, jak i w dowodzeniu większymi oddziałami. Jego doświadczenie wojskowe i wiedza na temat strategii i taktyki walki budzą podziw nawet wśród starszych od niego rycerzy. Jest człowiekiem bardzo odważnym, zasłynął bohaterstwem zwłaszcza podczas działań militarnych w czasie powstania Chmielnickiego oraz oblężenia Zbaraża, z którego udało mu się wykraść i powiadomić króla o beznadziejnej sytuacji oblężonych, czym uratował ich życie. Ojczyzna jest dla niego najwyższą wartością, jest w stanie poświęcić dla niej życie.
Jan Skrzetuski to człowiek szlachetny również w uczuciach, w przyjaźni i w miłości. Dla przyjaciół – Wołodyjowskiego, Zagłoby czy Podbipięty, jest w stanie zrobić wszystko. Zakochuje się w Helenie Kurcewiczównie od pierwszego wejrzenia i od tej pory całe swoje życie kierunkuje na zdobycie jej serca. Kiedy ukochana zostaje porwana i uwięziona przez Bohuna, jest w stanie szukać jej do upadłego. Jan Skrzetuski jest również wzorem posłuszeństwa wobec władcy. Zarówno król Jan Kazimierz, jak i książę Jeremi Wiśniowiecki, cieszą się w jego oczach niczym nie zmąconym szacunkiem i autorytetem. Wie, że to ludzie, którym dobro Rzeczpospolitej leży na sercu nie mniej niż jemu samemu.
Jan Skrzetuski jest przez bohaterów Sienkiewicza wielokrotnie stawiany za wzór godny naśladowania.