Jeżeli przyjrzysz się temu zdaniu uważnie, zauważysz, że znajdują się w nim dwa przecinki. Do czego są potrzebne i czy w ogóle są niezbędne? Mówi się, że żaden użytkownik języka polskiego nie jest w stanie używać przecinków w stu procentach bezbłędnie, co jest pewnie sporą przesadą, ale jednak świadczy o skomplikowaniu systemu naszego języka. Jeśli jednak nawet miałyby to być prawda, nie oznaczałoby to, że przecinki są nam w ogóle niepotrzebne. Po coś jednak powstały. Poznajmy więc kilka najbardziej podstawowych zasad, których zapamiętanie pomoże nam odnaleźć się w przestrzeni tych napawających wszystkich lękiem znaków interpunkcyjnych.
Spis treści
Czym są przecinki i do czego służą?
Na to, do czego służy nam przecinek, naprowadza nas sama jego nazwa. Służy on bowiem do przecięcia wypowiedzenia złożonego, czyli zdania, które składa się z więcej niż jednego wypowiedzenia współrzędnego. Przecinek rozdziela części składowe takiego zdania po to, by łatwiej było nam zrozumieć jego sens, co w niektórych przypadkach mogłoby być problematyczne, gdyby nie było w nim znaku interpunkcyjnego. Przecinek jest również ważny przy głośnej lekturze tekstu – wyznacza on bowiem momenty, w którym należy zrobić pauzę, by zdanie miało odpowiedni rytm, co również ma wpływ na odpowiedni odbiór danego wypowiedzenia przez słuchacza. No dobrze, ale jak zgadnąć, gdzie mamy postawić przecinek, by zamiast pomóc, nie przeszkodził? Skąd to wiedzieć? Otóż wcale nie trzeba zgadywać! Jest kilka uniwersalnych zasad, które, gdy raz się je przyjmie i zrozumie, bardzo szybko wchodzą w krew i stają się dla nas naturalne. Wtedy zaś, możemy być pewni, że każde zdanie, które napiszemy, będzie poprawne pod względem interpunkcyjnym. Przyjrzyjmy się tym złotym zasadom.
Kiedy i gdzie należy postawić przecinek
- wyliczenia i powtórzenia – najprostszym do zrozumienia i zapamiętania zastosowaniem przecinka jest rozdzielenie za jego pomocą elementów wyliczenia, np. Kasia kupiła pietruszkę, mleko, kilka jajek, pomidory oraz ser żółty; podobnym przypadkiem jest sytuacja, w której w zdaniu pojawiają się elementy powtarzalne, np. Piotr biegł bardzo, bardzo, ale to bardzo szybko;
- wyrazy występujące w wołaczu – przecinek stawiamy przed lub po wyrazach zastosowanych w formie wołacza, np. Piotrze, nie budź mnie tak wcześnie, lub Twoje śniadanie było pyszne, Aleksandro;
- imiesłowy przysłówkowe i ich określenia – przecinka wymaga również wyróżnienie występującego w zdaniu imiesłowu przysłówkowego (wyrazu zakończonego na -ac, -wszy, -łszy) oraz to, co określają, np. Rafał, będąc na studiach, dorabiał sobie pracą w weekendy albo Pamiętaj, by minąwszy lokalny ośrodek kultury, skręcić w pierwszą uliczkę na lewo;
- wtrącenia – przecinkami oddzielamy wtrącenia występujące w zdaniu, np. Krzysztof, wciąż lekko chwiejnym krokiem, udał się w drogę powrotną;
- zdania współrzędne, które nie są rozdzielone spójnikami – np. Kamila wstała od stołu, ominęła krzesło Bartosza, przeczesała włosy dłonią i wyszła z pokoju;
- zdania współrzędne, rozdzielone następującymi spójnikami: jednak, jednakże, a, ale, lecz, tylko, tylko że, dlatego, dlatego że, pomimo, mimo, mimo że, zaś, wszakże, jednakże, jedynie, przecież, raczej, bo, ponieważ, za to, także, tymczasem, itp;
- zdania złożone – przecinków używamy w przypadku wypowiedzeń złożonych podrzędnie, by oddzielić zdanie nadrzędne od podrzędnego (kiedy są oddzielone spójnikiem), np. Agnieszka była bardzo szczęśliwa, ponieważ wynik jej egzaminu był nadspodziewanie wysoki albo Marek wiedział, że prawdopodobnie nie zda egzaminu w pierwszym terminie, ale mimo to postanowił spróbować;
- zdania złożone po raz drugi – przecinki w wypowiedzeniach złożonych należy stosować również w momencie, kiedy nie są one oddzielone spójnikami, np. Mimo że dżungla stawała się coraz bardziej niebezpieczna, szliśmy naprzód albo Nawet jeśli myślisz, że nie ma dla ciebie już żadnego ratunku, nie lękaj się;
Wieczną niewiadomą i tematem burzliwych dyskusji jest od zawsze kwestia tego, czy należy stawiać przecinek przed spójnikiem i. Dla wielu ludzi jest to bardzo nieintuicyjna wiedza, a poza tym niecodziennie wygląda to na kartce papieru lub na ekranie komputera lub telefonu. Odpowiedź natomiast jest prosta: przecinek przed spójnikiem i należy stawiać, choć oczywiście w ściśle określonych warunkach. Przecinek przed spójnikiem i stawiamy wówczas, gdy powtarza się ona w zdaniu, lub gdy jest elementem wtrącenia, np. Adam był i wściekły, i zmęczony jednocześnie albo Niedawno dowiedzieliśmy się, i jest to wiedza zaczerpnięta z pewnego źródła, że Aniela i Robert mają zamiar pobrać się w przyszłym roku.
Jak więc widać, przecinków nie należy się bać, bo ich zastosowanie w naszym języku jest bardzo precyzyjnie określone. Wystarczy raz poznać zasady rządzące przecinkami i poświęcić chwilę na ich zrozumienie, by okazało się, że są to bardzo pomocne znaki interpunkcyjne. Dzięki ich znajomości, każde ze zdań, które napiszemy w życiu, będzie znaczyło dokładnie to, co mieliśmy na myśli.