Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa to powieść przepełniona wątkami religijnymi. Dzieje się tak głównie ze względu na to, że dzieło literackie głównego bohatera jest w zasadzie reinterpretacją jednej z najważniejszych historii biblijnych – sądu nad Jezusem Chrystusem, jego skazania oraz śmierci, które tu przedstawione są w nieco odmienny sposób. Wszystko to jednak skłania do refleksji nad tym, co autor chciał nam przekazać, przepisując na nową jedno z najważniejszych dzieł literackich dla naszego kręgu kulturowego. Zwłaszcza, że postaci,które w nim występują, wydają nam się bardzo dobrze znane.
Spis treści
Poncjusz Piłat
Postać historyczna. Rzymski urzędnik, który oddelegowany został do prawnego zarządzania Judeą, czyli krajem zamieszkanym przez Żydów. To on wydaje wyroki w najbardziej spornych sprawach. Jest człowiekiem znanym z bezwzględności i ostrego osądu świata i okrucieństwa. Mimo to jednak, kiedy przyprowadzono do niego wędrownego filozofa Jeszuę, ten nie chciał go skazać za wszelką cenę, tak jak podpowiadali mu jego lokalni doradcy. Nie znajdował winy w biednie wyglądającym mężczyźnie, prawiącym dziwne i niezrozumiałe prawdy moralne. W końcu jednak Piłat ugina się pod namowami pomocników i wbrew sobie skazuje Jeszuę na bolesną śmierć. Argumentuje to słabo i widać, że sam z siebie nigdy by tego nie zrobił. Stchórzył jednak, ponieważ bał się donosu do cezara, że źle sprawuje swój urząd. Ugiął się i nie dał świadectwa prawdzie. Dlatego też zapamiętany zostaje właśnie jako tchórz. Poncjusz Piłat zostaje sam i jest świadomy, że resztę życia spędzi w samotności, poczuciu odosobnienia oraz dręczony wyrzutami sumienia. Jest to bardzo ciekawe rozwinięcie mało rozwiniętej w Biblii postaci historycznej.
Jeszua Ha-Nocri
Odpowiednik biblijnego Jezusa Chrystusa. Nazywany jest w powieści Mistrza wędrownym filozofem. Głosi wszem i wobec naukę i filozofię miłości. Twierdzi, że nadciąga czas, w którym nie będzie już żadnych imperiów, hegemonów, cezarów i innych władców, ponieważ tak rozumiana władza jednego człowieka nad drugim jest zwykłą przemocą. Takie opinie w Judei w tamtym czasie są traktowane jako bardzo wywrotowe i nie podobają się zarówno politykom, jaki duchownym którzy w Jeszui widzą religijnego wywrotowca i rewolucjonistę. Wszystko to składa się na sytuację, w której Jeszua zostaje zdradzony za głoszenie swoich poglądów i oddany pod sąd, jednak nie był to sąd sprawiedliwy, ponieważ wszystko wskazywało na to, że i takzotanie stracony nawet bez procesu. Tak też się zresztą w końcu wydarzyło.
Mateusz Lewita
Jeden z uczniów Jeszui, który wytrwał przy swoim mistrzu do końca. Był świadkiem aresztowania i procesu Jeszui. Gdy ten został skazany na śmierć, sam chciał zabić swojego mistrza, by oszczędzić mu cierpień i zachować przed publicznym upokorzeniem. Jednak ten makabryczny plan nie powiódł się, co Mateusz wyrzuca sobie jako osobistą porażkę. Jest ze swoim mistrzem aż do jego śmierci, a gdy ta następuje, zabiera jego martwe ciało z krzyża. Mateusz okazuje się być tym uczniem, który spisuje wszystkie wydarzenia z życia Jeszui, więc można go uznać za jednego z późniejszych ewangelistów.
Juda z Kiriatu
Odpowiednik biblijnego Judasza. Wcześniejszy uczeń Jeszui, który zdradza go ostatecznie jego oprawcom za odpowiednią opłatą tak, jak zrobił to w Biblii Judasz za trzydzieści srebrników. To bardzo przystojny młodzieniec,który pracuje jako finansista, ponieważ najbardziej na świecie ze wszystkiego kocha właśnie pieniądze. One są jego największą namiętnością życiową i najsilniejszą motywacją, najważniejszym celem. Nie ma problemu ze zdradą Jeszui, jednak bardzo szybko odczuwa konsekwencję tego czynu, ponieważ sam zostaje zdradzony przez swoją przyjaciółkę, Nisę. Bardzo szybko zostaje zamordowany, co jest wymownym świadectwem tego, że za wszystko, co wyrządzimy drugiemu człowiekowi, spotka nas dokładnie taka sama ara. Juda bowiem za sprzedanie kogoś na śmierć, sam został sprzedany i zabity.