W świecie starożytnym ludzie wierzyli w istnienie Fatum, nieuchronnej siły uosabianej z losem, który raz na zawsze był przypasowany do danego człowieka bez możliwości jakiejkolwiek zmiany. Nie mieli na nie wpływu nawet bogowie, w tej jednej kwestii podlegali tej samej sile, co ludzie. Najsłynniejszym chyba przykładem tego, jak katastrofalne w skutkach potrafiły być próby odwrócenia wyroków losu, jest historia rodu Labdakidów opisana w Mitologii Jana Parandowskiego, która została również kanwą wielu utworów literackich.
Edyp pochodził z królewskiego rodu Labdakidów, był synem Jokasty i Lajosa. Król został obłożony klątwą, w myśl której jego własny syn miał go pozbawić tronu i zabić. Kiedy narodził się Edyp, kazano porzucić go na pastwę dzikich zwierząt. Dziecko jednak przetrwało i dorastało bezpiecznie będąc następcą tronu w Koryncie. W końcu Edyp dowiedział się o klątwie, więc uciekł z miasta, ponieważ chciał oddalić od siebie możliwość popełnienia zbrodni na własnym – a tak naprawdę przybranym – ojcu. W drodze do Teb napotkał orszak królewski i w wyniku konfliktu, zabił Lajosa, nie wiedząc, że to jego biologiczny ojciec. Pojął również za żonę Jokastę, własną matkę, i spłodził z nią czwórkę dzieci. Straszliwa prawda wyszła jednak na jaw dzięki kolejnej przepowiedni i doprowadziła Jokastę do samobójstwa, a Edypa do samookaleczenia i wygnania. Fatum prześladowało w dodatku potomstwo Edypa i Jokasty, a zwłaszcza Antygonę, która wbrew zakazowi króla zdecydowała się pochować ciało zhańbionego brata, za co poniosła śmierć.
Wiele idei antycznych odrodziło się w epoce renesansu i przeniknęło do jego literatury. Tak stało się w przypadku poezji Jana Kochanowskiego, ojca poezji polskiej. Poświęcił on wiele utworów kwestiom egzystencjalnym, w tym związanym właśnie z losem, z Fatum. Fraszka O żywocie ludzkim oddaje chyba najlepiej kwintesencję filozofii, jaką kierował się w życiu ten wybitny poeta. Mówi on w niej, że nie należy się przywiązywać do niczego, co mamy na ziemi, ponieważ wszystko może zmienić się w ułamku sekundy, jeśli nasz los przygotował dla nas coś innego. Wszystkie „pewne” rzeczy są tak naprawdę tylko dowcipem dla Fatum, które – jeśli będzie chciało – unicestwi nasze marzenia i plany. Możemy próbować zmieniać los, lecz prawda jest taka, że zupełnie nie wiemy, jaka jest nasza przyszłość, a próbując ją zmienić, możemy tak naprawdę nieświadomie wypełniać własny los. Taka walka jest więc z góry skazana na porażkę, a może nawet pogorszyć naszą sytuację.
Fatum odgrywało dużą rolę nie tylko w starożytnym świecie, lecz i w epokach późniejszych. Pewne oddźwięki wiary w nieuchronny los, są obecne nawet we współczesnej literaturze i sztuce. Nic dziwnego – nie można wszak jednoznacznie potwierdzić istnienia takiej siły, tak jak i nie można jej w stu procentach zaprzeczyć. Tajemnica ludzkiego losu już zawsze pozostanie nierozwiązana. Możemy jedynie snuć pewne teorie oparte na naszych własnych doświadczeniach. Nie ma jednak sensu zbytnio buntować się przeciw istnieniu losu, bo nic nie zmieni faktu, że nigdy nie będziemy mieli wpływu na jego bieg. Pogodzenie się w takim stanem rzeczy wydaje się jedyną rozsądną opcją, jeśli nie chcemy sobie jeszcze bardziej zaszkodzić, co stało się między innymi udziałem Edypa.