Interpretacje wierszy i materiały do nauki
W pierwszej połowie XX wieku, na fali bardzo dużej różnorodności powstających prądów artystycznych, pojawił się również katastrofizm. Z jednej strony czerpał on ze światopoglądu modernistycznego, a nawet postromantycznego, z drugiej, był odpowiedzią na aktualne niepokoje społeczne, zwłaszcza w okresie Dwudziestolecia Międzywojennego. Sprawdźmy, jaką katastrofę przeczuwali m.in. Miłosz i Witkacy!
Tak naprawdę określenia „modernizmu” czy też „sztuki nowoczesnej” można i będzie można używać zawsze, bo zawsze będą pojawiać się myśli, prądy i nurty artystyczne, zupełnie odmienne od już znanych, świeże, nowatorskie. W historii literatury jednak, sformułowania tego używa się do pewnej ograniczonej czasowo epoki o bardzo charakterystycznych cechach. Przyjrzyjmy się czym był modernizm!
Początek XX wieku to w sztuce istny tygiel nowych prądów, nurtów, konwencji, pomysłów, dróg i szkół. Starość ścierała się wówczas z młodością, świętość z grzesznością, precyzja z rozmyciem, realizm z abstrakcją. Zwłaszcza dwie ostatnie wartości i ich ścieranie się ze sobą, są istotne dla powstania nurtu, który nazwano ekspresjonizmem.
Literatura polska XIX wieku była jednoznacznie naznaczona sytuacją polityczną kraju okupowanego przez trzech zaborców. Sytuacja ta musiała znaleźć oddźwięk w literaturze narodu, który wolność ma za jedną z najważniejszych wartości. Znalazła go bardzo szybko, a inspiracją stała się twórczość pewnego greckiego poety sprzed dwóch i pół tysiąca lat.
Święty Franciszek z Asyżu to postać znana nie tylko osobom rzetelnie zgłębiającym dzieje chrześcijaństwa. Jego postać wrosła w kulturę (a nawet w popkulturę) dużo mocniej niż postaci innych ascetów i świętych. Co sprawiło, że „Biedaczyna Boży” dał swoim życiem początek oryginalnej konwencji literackiej, której ślady odnajdujemy w twórczości pisarzy i poetów nawet siedemset lat po jego śmierci? Czym jest franciszkanizm?
Utwór „Marionetki” Norwida jest aluzją do toposu theatrum mundi, czyli świata teatru, popularnego od czasów Szekspira. Autor zastanawia się nad tym, jakie są motywacje ludzkich działań, które porównuje do sił poruszających sznurkami marionetek. Poeta posługuje się charakterystyczną dla siebie ironią.
Historia literatury zna wiele przypadków, kiedy to mody czy nurty literackie bardzo szybko osiągały szczyty popularności, a potem w równie dynamicznym tempie stawały się przestarzałe, infantylne, nie pasujące do zmieniających się czasów i po prostu żenujące. Istnieją jednak prądy artystyczne, które utrzymują się od setek, a nawet tysięcy lat, bez względu na czasy i opinie krytyków. Jednym z takich nurtów jest oniryzm.
W 1774 roku, w Lipsku, wydana została niepozorna powieść Joahanna Wolfganga von Goethego, pt. Cierpienia młodego Wertera. Nikt nie mógł się spodziewać, że oryginalne rozwinięcie wzorców literackiego sentymentalizmu, nie tylko stworzy podwaliny pod nową modę w sztuce, lecz w zasadzie da początek nowemu sposobowi myślenia i życia, który wkrótce zaowocuje zmianą epoki historyczno-literackiej. Zatem – czym był werteryzm?
Epoka zapamiętana w Europie pod nazwą romantyzmu, miała swoich wielkich prekursorów. Jednym z nich był wybitny angielski poeta, lord George Gordon Byron. To on, zarówno swoją biografią, jak i twórczością, wykreował zupełnie nowy model bohatera literackiego, a wielu starało się naśladować pisarza również w życiu. Przyjrzyjmy się zjawisku, jakim był bajronizm.
Początek XIX wieku to w europejskiej sztuce czas wielkich romantyków i ich dzieł, które pod wieloma względami zrewolucjonizowały literaturę. W Polsce był to okres, w którym porywy miłosne i dążenia do wyjątkowości artystycznej jednostki, przeplatały się z nastrojami narodowo-wyzwoleńczymi. Największym poetą epoki był Adam Mickiewicz, którego Konrad Wallenrod dał początek nowej społecznej postawie patriotycznej.
Jednym z najbardziej jaskrawych przejawów tego zdecydowanego zwrotu przeciw ideałom poprzedniej epoki, stał się kierunek sztuki modernistycznej nazwany symbolizmem.
W połowie XIX wieku, w Europie, epoka romantyzmu oraz jej prądy artystyczne należały już do przeszłości. Ludzka uwaga odwróciła się od wielkich porywów serca i ducha, zwróciła się natomiast ku sprawom bardziej przyziemnym: rzetelnej pracy, badaniom i odkryciom naukowym i kwestiom materialnym, namacalnym. Zaczęła się epoka pozytywizmu, która przyniosła wiele zmian, również w literaturze i sztuce. Jednym z najważniejszych nowych nurtów stał się naturalizm.