Romantyzm wykształcił bardzo specyficzny typ bohatera literackiego. Wyłonił się on z dzieł mistrzów epoki i utrwalony został w dziesiątkach utworów ich naśladowców. Duży udział w kreowaniu tego wizerunku miał Adam Mickiewicz. Również w jego najsłynniejszym dziele, epopei narodowej pt. Pan Tadeusz, można odnaleźć bohaterów wpasowujących się w ów wzór. Jednym z nich jest Jacek Soplica.
Spis treści
Cechy bohatera romantycznego
Przypomnijmy sobie najpierw główne cechy, którymi charakteryzował się bohater romantyczny. Była to postać przede wszystkim odznaczająca się bardzo dużą wrażliwością, co prowadziło do tej skonfliktowania ze światem, gdyż człowiek ten dostrzegał, jak marnie jest ów świat skonstruowany. Życie w ciągłym przygnębieniu wywołanym taką świadomością bardzo szybko doprowadzało do wyobcowania ze społeczeństwa i osamotnienia. Bohater romantyczny to jednostka, którą targają uczucia, których intensywność jest doprowadzona do ekstremum. Widać to najbardziej na przykładzie miłości, która, gdy jest spełniona, daje człowiekowi nieprawdopodobną radość i siłę, lecz gdy się kończy lub z innego powodu nie może być realizowana, wtrąca bohatera w głęboką rozpacz. Postać taka to również jednostka przeświadczona o swojej wybitności zdolnościach przewodniczych wobec konkretnej zbiorowości, zwłaszcza w kwestii duchowej i zwłaszcza w czasach wielkich przemian.
Jacek Soplica/Ksiądz Robak jako bohater romantyczny
Jeden z głównych bohaterów Pana Tadeusza – Jacek Soplica – posiada wiele cech, które predestynują go do bycia prawdziwym bohaterem romantycznym. Po pierwsze, przechodzi on wielką przemianę, spowodowaną zamordowaniem Stolnika: poczucie winy przygniata go do tego stopnia, że z przepełnionego witalnością i młodzieńczą siłą szlachcica, staje się skrytym i pokornym mnichem poświęcającym swoje życie walce o niepodległość ojczyzny. Owa przemiana Jacka Soplicy w Księdza Robaka sprawia, że staje się on człowiekiem owianym tajemnicą – ukrywa prawdziwą tożsamość, mnisze życie wymaga na nim skrytość, skromność i pokorę. Wszystko to jest spowodowane nie czym innym jak tylko nieszczęśliwą miłością. To bowiem przez niemożność ożenku z Ewą Horeszkówną, Soplica wpada w rozpacz, która doprowadza go do zabójstwa Stolnika, ojca ukochanej, który nie chciał go za swojego zięcia. Wielkie uczucie, które zakończyło się tragedią dało początek szeregowi zdarzeń, w wyniku których Jacek Soplica stał się Księdzem Robakiem i wpisał swój żywot we wzór romantycznego samotnika.
Ponadto, Ksiądz Robak swoje życie jako zakonnik postanawia poświęcić walce o wyższą sprawę – dobro narodu i ojczyzny znajdującej się pod zaborami. Dołącza w tym celu do wojska Napoleońskiego, walczy na wielu frontach, cierpi los banity i jeńca. W końcu, gdy wraca na ziemie polskie, wszystkie swoje siły poświęca zorganizowaniu miejscowej szlachty, by ta była gotowa do powstania, które miałoby wspomóc militarne działania cesarza francuskiego i w ten sposób przyczynić się do odzyskania przez Polskę niepodległości.
Ksiądz Robak zostaje ranny w trakcie starcia z rosyjskim wojskiem, do rany wdaje się gangrena i kiedy już wie, że umrze, postanawia dokonać aktu spowiedzi i poprosić i poprosić o przebaczenie jedynego człowieka, który mógł mu tego przebaczenia udzielić – Gerwazego, starego sługę Stolnika Horeszki. W scenie spowiedzi i śmierci Jacka Soplicy również odnaleźć można pewne podkreślenie romantyzmu, jakim odznaczał się ów bohater. Oto po trudnym, nieszczęśliwym i pełnym rozpaczy życiu, ten samotny tułacz, owładnięty poczuciem winy i myślą o walce o wolność narodu polskiego, w końcu uzyskuje rozgrzeszenie i może odejść z tego świata w pokoju.
Jak widać w Księdzu Robaku jest wiele cech, które umożliwiają myślenie i mówienie o nim jako o bohaterze romantycznym. Nie jest to co prawda postać skrojona na miarę podręcznikowych przedstawień takich bohaterów (metafizycznych samotników żyjących często na granicy światów realnego i fantastycznego), lecz z dużą dozą prawdopodobieństwa można powiedzieć, że jeśli istnieli romantycy to mogli być podobni właśnie do Księdza Robaka.