Lalka

Lalka Bolesława Prusa to powieść wielowątkowa nie tylko pod względem fabularnym, lecz także pod względem ogromu refleksji i diagnoz społecznych w niej zawartych. Pod tym względem jednym z głównych wątków powieści staje się podsumowanie tego, ile naród polski zyskał, a ile stracił, realizując po kolei idee romantyczne, a potem pozytywistyczne. Prus słowami lub uczynkami swoich bohaterów stawia również pytania o to, czy społeczeństwo polskie było w ogóle w stanie w pełni zrealizować postulaty poszczególnych epok i do czego doprowadziły go te próby. Warto przyjrzeć się z bliska tej, niekiedy bardzo gorzkiej, diagnozie.

Bolesław Prus w Lalce zawarł pewną diagnozę społeczeństwa polskiego, w którym żyją przedstawiciele różnych sposobów patrzenia na życie, na pracę, miłość czy walkę o wolność. Wiek XIX był czasem bardzo dynamicznych zmian polityczno-filozoficznych, toteż zderzały się w nim bardzo różne, nieraz wręcz sprzeczne, ideologie i światopoglądy. Dzieci rodziły się w zupełnie innej epoce niż ta, w której wychowywali się rodzice – poszczególne pokolenia zaczynały różnić się od siebie coraz bardziej. Prus przedstawił w swojej powieści sposób patrzenia na życie trzech generacji, z których każda zaprezentowana została przy pomocy konkretnego bohatera. Są to Ignacy Rzecki, Stanisław Wokulski oraz Julian Ochocki.

Powieść realistyczna to gatunek, który wielką popularność zdobył w literaturze europejskiej w drugiej połowie XIX wieku. Do jej najwybitniejszych przedstawicieli należeli m.in. Lew Tołstoj, Fiodor Dostojewski, Honoriusz Balzac czy Stendhal. W Polsce gatunkiem tym posługiwał się choćby Bolesław Prus, a najwybitniejszym przykładem polskiej powieści realistycznej jest jego Lalka.

Co to znaczy, że Lalka – najwybitniejsza powieść polskiego realizmu – jest powieścią panoramiczną? Oznacza to, że przez jej pryzmat możemy przyjrzeć się bardzo szerokiemu spektrum różnych postaci stanowiących trzon społeczeństwa polskiego w konkretnym czasie. Lalka pod tym względem stanowi bardzo wyrazisty przekrój zbiorowości zamieszkującej Warszawę w drugiej połowie XIX wieku, a także zjawisk i sytuacji będących konsekwencją istnienia takiej akurat konstelacji społecznej.

Ignacy Rzecki to jedna z głównych postaci powieści Bolesława Prusa pt. Lalka. Jest to bohater, który urodził się i dojrzewał w epoce o zupełnie odmiennych ideałach niż te, które dominowały pod koniec XIX wieku. Rzecki symbolizuje świat miniony, jego wewnętrzne zmagania uświadamiają czytelnikom, jak szybko fundament romantyczny skruszył się w posadach i został zastąpiony ideami pozytywizmu, nie dając tak naprawdę ludziom starszej daty szansy na złapanie oddechu pomiędzy dwoma skrajnie różnymi epokami.

Stanisław Wokulski to główny bohater powieści Bolesława Prusa pt. Lalka – jednego z najwybitniejszych dzieł polskiej literatury doby pozytywizmu. Jest to postać szczególna – z jednej strony dorosły mężczyzna, z drugiej zakochany młodzieniec, z jednej genialny przedsiębiorca, z drugiej człowiek zupełnie nieprzywiązujący wagi do pieniędzy i bogactwa. Najważniejszym jednak paradoksem w przypadku Wokulskiego jest jego wewnętrzne rozerwanie pomiędzy ideami i ideałami dwóch skrajnie różniących się od siebie epok – romantyzmu i pozytywizmu.

W powieści Bolesława Prusa pt. Lalka możemy niejako zanurzyć się w społeczeństwo Warszawy z drugiej połowy XIX wieku we wszelkich jego odmianach i rodzajach. Występują tu zarówno arystokraci, jak i nędzarze. Książęta i mieszczaństwo. Reprezentantką tej ostatniej grupy jest główny bohater powieści, Stanisław Wokulski, lecz także kobieta, której on sam pomógł wyjść z ciężkiej sytuacji życiowej – Helena Stawska.

Tomasz Łęcki to jeden z drugoplanowych bohaterów Lalki Bolesława Prusa. Jest zubożałym arystokratą, ojcem Izabeli Łęckiej, który stracił majątek, a poważanie na salonach i dworach próbuje odzyskać za pomocą współpracy z Wokulskim nie przeczuwając, że ten zbliżając się do niego ma ukryty cel, którym jest zdobycie serca jego pięknej córki.

Doktor Michał Szuman jest jednym z niewielu prawdziwie oddanych przyjaciół Stanisława Wokulskiego. Chociaż jest bohaterem drugoplanowym, pełni w powieści Bolesława Prusa ważną rolę. Znamienne są zwłaszcza wypowiadane jego ustami sądy na temat zamieszkującej Warszawę mniejszości żydowskiej czy miłości Wokulskiego. Przyjrzyjmy się temu, kim jeszcze był doktor Szuman.

Kazimierz Starski to postać, za pomocą której dowiadujemy się, jakimi cechami charakteryzował się przeciętny przedstawiciel upadającej arystokracji polskiej końca XIX wieku. Brak poszanowania dla czegokolwiek oprócz własnych zachcianek, pogarda wobec uboższych i słabszych od siebie, patrzenie na świat zdradzające rozpieszczenie i nieznajomość prawdziwego życia – to tylko niektóre cechy, które miał w sobie ten zdecydowanie negatywny bohater.