Lalka

Marianna była dziewiętnastoletnią dziewczyną pochodzącą z najuboższych warstw społecznych. Na początku dorosłości próbowała utrzymać się z pracy w szwalni, jednak brakowało jej umiejętności i kwalifikacji, przez zarabiała zbyt mało, żeby wystarczało jej na najuboższe nawet warunki. Ciężka sytuacja materialna pchnęła ją do dramatycznego gestu – zaczęła pracować jako prostytutka.

Prezesowa Zasławska stanowi jeden z nielicznych w Lalce przykładów arystokratki, która ze swojego życia usiłuje zrobić coś bardziej szlachetniejszego od zatracenia się w bogactwie i luksusie. Kobieta należy do najstarszego pokolenia magnatów przedstawionych w powieści. Wygląda bardzo dostojnie, sam jej ubiór wzbudza szacunek i sympatię, jest uosobieniem arystokratycznego majestatu. Zasławska jest dostojna również w zachowaniu: jest powściągliwa, wypowiada się w sposób spokojny, wyważony, co odcina się na tle hałaśliwych na ogół bogaczy.

Lalka Bolesława Prusa to powieść wielowątkowa nie tylko pod względem fabularnym, lecz także pod względem ogromu refleksji i diagnoz społecznych w niej zawartych. Pod tym względem jednym z głównych wątków powieści staje się podsumowanie tego, ile naród polski zyskał, a ile stracił, realizując po kolei idee romantyczne, a potem pozytywistyczne. Prus słowami lub uczynkami swoich bohaterów stawia również pytania o to, czy społeczeństwo polskie było w ogóle w stanie w pełni zrealizować postulaty poszczególnych epok i do czego doprowadziły go te próby. Warto przyjrzeć się z bliska tej, niekiedy bardzo gorzkiej, diagnozie.

Bolesław Prus w Lalce zawarł pewną diagnozę społeczeństwa polskiego, w którym żyją przedstawiciele różnych sposobów patrzenia na życie, na pracę, miłość czy walkę o wolność. Wiek XIX był czasem bardzo dynamicznych zmian polityczno-filozoficznych, toteż zderzały się w nim bardzo różne, nieraz wręcz sprzeczne, ideologie i światopoglądy. Dzieci rodziły się w zupełnie innej epoce niż ta, w której wychowywali się rodzice – poszczególne pokolenia zaczynały różnić się od siebie coraz bardziej. Prus przedstawił w swojej powieści sposób patrzenia na życie trzech generacji, z których każda zaprezentowana została przy pomocy konkretnego bohatera. Są to Ignacy Rzecki, Stanisław Wokulski oraz Julian Ochocki.

Powieść realistyczna to gatunek, który wielką popularność zdobył w literaturze europejskiej w drugiej połowie XIX wieku. Do jej najwybitniejszych przedstawicieli należeli m.in. Lew Tołstoj, Fiodor Dostojewski, Honoriusz Balzac czy Stendhal. W Polsce gatunkiem tym posługiwał się choćby Bolesław Prus, a najwybitniejszym przykładem polskiej powieści realistycznej jest jego Lalka.

Co to znaczy, że Lalka – najwybitniejsza powieść polskiego realizmu – jest powieścią panoramiczną? Oznacza to, że przez jej pryzmat możemy przyjrzeć się bardzo szerokiemu spektrum różnych postaci stanowiących trzon społeczeństwa polskiego w konkretnym czasie. Lalka pod tym względem stanowi bardzo wyrazisty przekrój zbiorowości zamieszkującej Warszawę w drugiej połowie XIX wieku, a także zjawisk i sytuacji będących konsekwencją istnienia takiej akurat konstelacji społecznej.

Ignacy Rzecki to jedna z głównych postaci powieści Bolesława Prusa pt. Lalka. Jest to bohater, który urodził się i dojrzewał w epoce o zupełnie odmiennych ideałach niż te, które dominowały pod koniec XIX wieku. Rzecki symbolizuje świat miniony, jego wewnętrzne zmagania uświadamiają czytelnikom, jak szybko fundament romantyczny skruszył się w posadach i został zastąpiony ideami pozytywizmu, nie dając tak naprawdę ludziom starszej daty szansy na złapanie oddechu pomiędzy dwoma skrajnie różnymi epokami.

Stanisław Wokulski to główny bohater powieści Bolesława Prusa pt. Lalka – jednego z najwybitniejszych dzieł polskiej literatury doby pozytywizmu. Jest to postać szczególna – z jednej strony dorosły mężczyzna, z drugiej zakochany młodzieniec, z jednej genialny przedsiębiorca, z drugiej człowiek zupełnie nieprzywiązujący wagi do pieniędzy i bogactwa. Najważniejszym jednak paradoksem w przypadku Wokulskiego jest jego wewnętrzne rozerwanie pomiędzy ideami i ideałami dwóch skrajnie różniących się od siebie epok – romantyzmu i pozytywizmu.

W powieści Bolesława Prusa pt. Lalka możemy niejako zanurzyć się w społeczeństwo Warszawy z drugiej połowy XIX wieku we wszelkich jego odmianach i rodzajach. Występują tu zarówno arystokraci, jak i nędzarze. Książęta i mieszczaństwo. Reprezentantką tej ostatniej grupy jest główny bohater powieści, Stanisław Wokulski, lecz także kobieta, której on sam pomógł wyjść z ciężkiej sytuacji życiowej – Helena Stawska.

Tomasz Łęcki to jeden z drugoplanowych bohaterów Lalki Bolesława Prusa. Jest zubożałym arystokratą, ojcem Izabeli Łęckiej, który stracił majątek, a poważanie na salonach i dworach próbuje odzyskać za pomocą współpracy z Wokulskim nie przeczuwając, że ten zbliżając się do niego ma ukryty cel, którym jest zdobycie serca jego pięknej córki.