Anna Kamieńska była polską poetką religijną, ale także pisarką, eseistką oraz tłumaczką wielu języków – rosyjskiego, białoruskiego, bułgarskiego czy słowackiego i łacińskiego. Zainspirowana postacią biblijnego Hioba, stworzyła zbiór wierszy Drugie szczęście Hioba, opublikowanego w 1974. Jest także autorką wiersza Hiob i młodzieniec, w którym to młody mężczyzna zwraca się do bohatera, prosząc o radę oraz wsparcie w przygotowaniu się do tego, co przewidział dla niego los.
Spis treści
Hiob i młodzieniec – środki stylistyczne
Omawiany utwór jest stosunkowo długi – składa się z dziewięciu strof o zróżnicowanej liczbie wersów (od zaledwie dwóch, aż do dwunastu). Podział jest dość swobodny, nie wpisuje się w ramy żadnej konkretnej formy literackiej. W wierszu nie występują także rymy oraz znaki interpunkcyjne, pojawiają się natomiast dynamizujące przerzutnie.
Autorka zastosowała lirykę typu bezpośredniego – podmiot liryczny, młody mężczyzna pełen wątpliwości i poszukujący rady, wypowiada się pierwszoosobowo, z wykorzystaniem odpowiednich czasowników oraz zaimków (Kiedy zasypiam czy potrafię umrzeć jak inni, Kiedy jestem zdrowy oddycham jakbym, radość mi sprawia całe moje ciało). Występuje także wiele apostrof, zwrotów skierowanych do Hioba, charakterystycznych dla liryki inwokacyjnej (Hiobie przyszedłem się uczyć od ciebie, Otwórz usta i ucz mnie, Naucz mnie Hiobie żyć, Czy gdy cierpiałeś duch twój był czysty).
Warstwa stylistyczna wiersza jest dosyć minimalistyczna, poetka zrezygnowała z nagromadzenia środków artystycznych, wzorując jednocześnie wiersz na monologu przypominającym naturalną mowę człowieka. Stan ducha młodzieńca, a także realia świata przedstawionego, obrazują epitety (źródlana woda, czysta skóra, obrzydliwość ciała, ciasne uściski, obelżywe słowa, czysty duch). Pojawiają się także porównania (ufny jak chłopię z tabliczką, oddycham jakbym pił źródlaną wodę) oraz wyliczenia (jak znosić ból śmierć samotność, Chcę być cały sprężony wolny pewny). Przenośnego wydźwięku nadają natomiast metafory (rzeźwy oddech lasu, widać cię życie nic nie nauczyło choć zgarbowało skórę, skóra zwisa mi z podgardla za duża na niego).
Hiob i młodzieniec – interpretacja
Tytułowy Hiob to postać wywodząca się z Biblii, jest on bohaterem wchodzącej w skład Starego Testamentu Księgi Hioba, powstałem około V wieku p.n.e., wspomniany został także w apokryficznej Księdze Hioba z I wieku. Mężczyzna był głęboko wierzący, bogaty, miał wspaniałą żonę oraz wiele dzieci. Nagle utracił jednak cały życiowy dorobek oraz rodzinę, zachorował także na trąd. Wszystko to wydarzyło się w wyniku zakładu zawartego przez Boga i Szatana – Szatan był przekonany, że wiara Hioba jest nieszczera, stanowi wyłącznie wynik życia w dostatku.
Pasmo nieszczęść, które na niego spłynęło, okazało się być sprawdzianem, który Hiob zdał – pomimo wszystkich trudności, nie wyrzekł się Pana oraz nie dopuścił się bluźnierstwa. Pogodził się z przeznaczeniem, mimo że los doświadczył go surowo. Ostatecznie został nagrodzony za swą wytrwałość, odzyskał zdrowie oraz mienie, spłodził też nowe potomstwo.
Drugi z bohaterów lirycznych omawianego wiersza, młodzieniec, zwraca się do Hioba. Uważa go za wzór do naśladowania, podziwia jego nieugiętą postawę – umiejętność pogodzenia się ze wszystkim, co przynosi mu los, akceptację naturalnego biegu wydarzeń. Jest to życiowa mądrość, która wynika z doświadczenia oraz wrodzonych cech, pokory oraz niezachwianej wiary. Młodzieniec natomiast nie zaznał jeszcze tak wiele cierpienia, jednak zdaje sobie sprawy, że w przyszłości spotka go ono wielokrotnie. Przeraża go perspektywa samotności, przemijania oraz związanymi z nim starości, bólu oraz utratą ukochanych osób. Osobie młodej, zdrowiej i pełen witalnych sił, trudno jest wyobrazić sobie swe słabnące ciało, z którego nieuchronnie ulatuje piękno i energia.
Bohater buntuje się, jest to efekt strachu oraz rozpaczy. Z jeden strony pragnie uzyskać od Hioba pomoc, zaznać spokoju ducha, z drugiej jednak odrzuca pokorę i posłuszeństwo, nie do końca wierzy słowom bardziej doświadczonego mężczyzny. Niepojęte jest dla niego, że mędrzec nigdy nie wyrzekł się Boga, pomimo ogromu cierpienia. Wiersz przedstawia niemożność zatrzymania upływu czasu, brutalność reguł rządzących światem.
Podsumowanie
Słynna biblijna historia Hioba stała się inspiracją nie tylko dla omawianego wiersza Anny Kamieńskiej, ale także dla wielu innych dzieł z różnych dziedzin sztuki. Do losów bohatera sięgali liczni artyści na przestrzeni wieków. Postać Hioba pojawia się między innymi w Dawnej drodze, którą kroczyli ludzie niegodziwi Rene Girarda oraz w utworze Odpowiedź Hiobowi Carla Gustava Junga. Odwoływali się do niego także polscy pisarze, odniesienia można odnaleźć w Trenie XVII Jana Kochanowskiego, Sonecie II: Na one słowa Jopowe: Homo natus de muliere, brevi vivens tempore etc. Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego, czy też w poemacie Ojciec zadżumionych Juliusza Słowackiego. Od jego imienia powstał także powszechnie używany związek frazeologiczny – hiobowa wieść, która oznacza wiadomość złą, tragiczną.