- Karol Wielki wraz z armią francuską przybywa w okolice Saragossy, by odbić ostatnie miasto hiszpańskie znajdujące się pod wodzą muzułmanów.
- Marsyl, muzułmański wódz, za radą swojego doradcy Blankandryna, postanawia przechytrzyć Karola. Wysyła do niego posłów, którzy przekazują jego propozycję: jeśli cesarz francuski wycofa swoje wojska spod Saragossy, Marsyl w przeciągu miesiąca stawi się w Paryżu, by przyjąć chrzest.
- Karol Wielki zwołuje naradę, na której, za radą hrabiego Rolanda, decyduje się wysłać na rozmowy z Marsylem rycerza Ganelona.
- Ganelon otrzymuje atrybuty cesarskie i wyrusza w drogę. Cały czas żywi niechęć wobec Rolanda, m.in. przez to, że to on podsunął cesarzowi kandydaturę Ganelona do tej niebezpiecznej misji.
- Kiedy Ganelon znajduje się na dworze Marsyla i przedstawia mu warunki Karola, ten wścieka się.
- Zostaje zawiązany spisek na życie Rolanda, Oliwiera i innych ważnych rycerzy, którzy, jeśli zostaną przy życiu, zawsze będą dążyć ku wojnie z poganami.
- Zdrajca Ganelon wraca do Karola i obwieszcza mu, że jego warunki zostały przyjęte. Armia szykuje się do odwrotu, a do tylnej straży wyznaczeni zostają m.in. Roland i Oliwier.
- Wojska dowodzone przez Rolanda zostają zaatakowane przez Saracenów, lecz rycerz postanawia nie dąć w róg i nie przyzywać armii cesarskiej, gdyż obawia się splamienia swojego honoru.
- Dochodzi do wielkiej bitwy, w której Roland zabija m.in. bratanka Marsyla. Wojsko rycerza walczy dziennie, jednak po wielu starciach, przy życiu pozostaje zaledwie sześćdziesięciu Franków.
- Roland za radą arcybiskupa Turpina dmie w róg, by przyzwać wojska cesarskie. Karol Wielki rusza z odsieczą.
- Roland grzebie umierających po kolei towarzyszy broni. W końcu na polu walki zostaje sam. Jeszcze raz dmie w róg i siada na wzgórzu, twarzą zwrócony w stronę Hiszpanii.
- Jeden z Saracenów próbuje odebrać miecz Rolandowi, lecz ten zabija go rogiem.
- Roland modli się, wyznaje swoje winy i umiera.
- Karol Wielki nadciąga z odsieczą i szykuje się do zemsty na Marsylu i muzułmanach.
- Saraceni zostają pobici przez wojska Franków. Marsyl umiera z rozpaczy, a jego żona dobrowolnie pozwala się ochrzcić razem z resztą pogan w zdobytym mieście.
- Karol Wielki wraca do Francji, by wyprawić Rolandowi uroczysty pogrzeb.
Pieśń o Rolandzie – plan wydarzeń
Autor: Grzegorz Paczkowski