Pieśń o Rolandzie to epos opowiadający o wojnie Karola Wielkiego z Saracenami, czyli starciu religii chrześcijańskiej z muzułmańską w VIII wieku n.e. Choć utwór przedstawia wydarzenia, które faktycznie miały miejsce, robi to w sposób dalece odbiegający od prawdy. Mimo to, Pieśń pozostaje jednym z największych eposów rycerskich europejskiego średniowiecza. To poniekąd dzięki niemu ukuty został wzorzec zachowania rycerskiego, z którego czerpali później nie tylko twórcy literatury, lecz także prawdziwi ludzie.
Pieśń o Rolandzie – streszczenie
Fabuła Pieśni o Rolandzie rozgrywa się w czasie wielkiej wojny Karola Wielkiego, cesarza Francji, z Marsylem, wodzem muzułmanów, Saracenów oblegających Saragossę. Kiedy cesarz przybywa ze swoim wojskiem w okolice miasta, Marsyl jest przerażony. Za radą Blankandryna postanawia uknuć spisek przeciwko Karolowi – obiecać mu, że przyjmie chrzest, jeżeli ten wycofa armię. Z taką propozycją wysyła do niego posłańców. Karol długo zastanawia się nad słowami posłańców, w końcu decyduje się zwołać naradę rycerstwa. W jej trakcie okazuje się, że zdania są podzielone. Rycerz Ganelon jest za tym, by przystać na układ z Marsylem, zaś Roland opowiada się za dalszą walką i powołuje się na to, że muzułmański władca już wcześniej nie dotrzymywał podobnych umów. Karol ma również kłopot z tym, kogo wysłać z posłannictwem na dwór Marsyla.
W końcu, za radą Rolanda, wybiera Ganelona. Ten nie jest zadowolony z misji, ale słucha rozkazu. Pełen urażonej dumy i niechęci do Rolanda udaje się do Marsyla i przedstawia mu propozycję Karola – jeżeli wódz przyjmie chrzest, połowa Hiszpanii zostanie darowana jemu, a druga połowa Rolandowi. Poniżony Marsyl wpada we wściekłość. Przekabaca na swoją stronę Ganelona, a on mówi mu, że Karol nie pójdzie na żadne ustępstwa dopóki żyje Roland, Oliwier i dwunastu innych dzielnych rycerzy. Powstaje spisek: Ganelon ma obwieścić cesarzowi, że Marsyl zgadza się na jego warunki, a kiedy armia francuska zacznie się wycofywać, Saraceni napadną na tylną straż, w której będą znajdować się Roland i pozostali. Tak też się dzieje. Karol odjeżdża spod Saragossy, a gdy się oddala, muzułmanie napadają na dużo mniejsze od swoich siły pod wodzą Rolanda. Sam rycerz może zadąć w róg, by zawrócić siły cesarskie, lecz nie czyni tego, gdyż lęka się, że zostałby posądzony o tchórzostwo. Dochodzi do bitwy, w której szala zwycięstwa przechyla się wielokrotnie na obie strony. W końcu jednak mocno odepchnięci Saraceni zwierają szyki i udaje im się przeprowadzić triumfalny atak, po którym przy życiu pozostaje tylko sześćdziesięciu rycerzy Rolanda. Frankowie jednak mimo to nie składają broni.
Roland zabija bratanka Marsyla, a Oliwier – jego wuja. Kolejni rycerze umierają z wycieńczenia, co spotyka się z ogromnym żalem Rolanda. Za namową arcybiskupa Turpina, dmie w róg, by powiadomić o swojej sytuacji cesarza, który natychmiast rusza z odsieczą. W końcu Roland zostaje na polu walki sam, poraniony i wyczerpany, lecz nadal ma siłę, by odeprzeć atak jednego z Saracenów, który próbuje odebrać mu miecz. W końcu spowiada się przed Bogiem i umiera.
Karol Wielki przybywa na miejsce bitwy i przysięga zemstę na Marsylu. Pokonuje Saracenów, lecz wojnę wypowiada mu również emir Baligant, któremu Marsyl obiecał oddać Hiszpanię, jeśli ten pokona Karola. W ostatecznej bitwie zwycięża jednak cesarz, Baligant zostaje zabity, Marsyl umiera z rozpaczy, a jego żona dobrowolnie się chrzci. Ochrzczeni zostają wszyscy poganie znajdujący się w Saragossie. Ciało Rolanda zostaje zabalsamowane i wysłane z powrotem do Francji, gdzie odbywa się jego uroczysty pogrzeb. Ze smutku jednak umiera jego narzeczona.
Pieśń o Rolandzie – plan wydarzeń
- Karol Wielki wraz z armią francuską przybywa w okolice Saragossy, by odbić ostatnie miasto hiszpańskie znajdujące się pod wodzą muzułmanów.
- Marsyl, muzułmański wódz, za radą swojego doradcy Blankandryna, postanawia przechytrzyć Karola. Wysyła do niego posłów, którzy przekazują jego propozycję: jeśli cesarz francuski wycofa swoje wojska spod Saragossy, Marsyl w przeciągu miesiąca stawi się w Paryżu, by przyjąć chrzest.
- Karol Wielki zwołuje naradę, na której, za radą hrabiego Rolanda, decyduje się wysłać na rozmowy z Marsylem rycerza Ganelona.
- Ganelon otrzymuje atrybuty cesarskie i wyrusza w drogę. Cały czas żywi niechęć wobec Rolanda, m.in. przez to, że to on podsunął cesarzowi kandydaturę Ganelona do tej niebezpiecznej misji.
- Kiedy Ganelon znajduje się na dworze Marsyla i przedstawia mu warunki Karola, ten wścieka się.
- Zostaje zawiązany spisek na życie Rolanda, Oliwiera i innych ważnych rycerzy, którzy, jeśli zostaną przy życiu, zawsze będą dążyć ku wojnie z poganami.
- Zdrajca Ganelon wraca do Karola i obwieszcza mu, że jego warunki zostały przyjęte. Armia szykuje się do odwrotu, a do tylnej straży wyznaczeni zostają m.in. Roland i Oliwier.
- Wojska dowodzone przez Rolanda zostają zaatakowane przez Saracenów, lecz rycerz postanawia nie dąć w róg i nie przyzywać armii cesarskiej, gdyż obawia się splamienia swojego honoru.
- Dochodzi do wielkiej bitwy, w której Roland zabija m.in. bratanka Marsyla. Wojsko rycerza walczy dziennie, jednak po wielu starciach, przy życiu pozostaje zaledwie sześćdziesięciu Franków.
- Roland za radą arcybiskupa Turpina dmie w róg, by przyzwać wojska cesarskie. Karol Wielki rusza z odsieczą.
- Roland grzebie umierających po kolei towarzyszy broni. W końcu na polu walki zostaje sam. Jeszcze raz dmie w róg i siada na wzgórzu, twarzą zwrócony w stronę Hiszpanii.
- Jeden z Saracenów próbuje odebrać miecz Rolandowi, lecz ten zabija go rogiem.
- Roland modli się, wyznaje swoje winy i umiera.
- Karol Wielki nadciąga z odsieczą i szykuje się do zemsty na Marsylu i muzułmanach.
- Saraceni zostają pobici przez wojska Franków. Marsyl umiera z rozpaczy, a jego żona dobrowolnie pozwala się ochrzcić razem z resztą pogan w zdobytym mieście.
- Karol Wielki wraca do Francji, by wyprawić Rolandowi uroczysty pogrzeb.
Bohaterowie
- Marsyl – dowódca wojsk muzułmanów;
- Karol Wielki – cesarz Francji;
- Roland – najszlachetniejszy z rycerzy Franków, człowiek waleczny, lojalny, niezłomny, prędzej gotowy oddać życie niż splamić swój honor lub poddać się;
- Oliwier – przyjaciel Rolanda, również odważny rycerz;
- Ganelon – zdrajca, przez którego dochodzi do bitwy, w wyniku której ginie Roland;
- Arcybiskup Turpin – kapłan uczestniczący w bitwie, błogosławił rycerzy ruszających w bój i obiecuje im raj po śmierci;
- Blankandryn – doradca Marsyla;
- Emir Baligant – sprzymierzeniec Marsyla;
Pieśń o Rolandzie – problematyka
Pieśń o Rolandzie to jeden z najpopularniejszych utworów średniowiecznych sławiących etos rycerski. Przez liczbę konfliktów zbrojnych, które przetaczały się przez Europę w czasie tej tysiącletniej niemalże epoki, postać rycerza nabrała szczególnej rangi, nie tylko w rzeczywistości, lecz także w literaturze. Rycerz idealny był człowiekiem silnym, zarówno fizycznie, jak i psychicznie, wiernym swoim ideałom oraz lojalnym wobec swojego władcy i współtowarzyszy broni. Był to człowiek szlachetny i sprawiedliwy, który honor cenił jako najwyższą wartość w życiu. Dobry rycerz musiał być w stanie bez żalu poświęcić własne życie w obronie honoru własnego, swojego króla, ojczyzny lub damy swojego serca. W większości bowiem średniowiecznych opowieści i legend rycerskich, to właśnie miłość do kobiety jest głównym motorem napędowym dla działań rycerza: swoimi dokonaniami na polu walki chce on w pewien sposób zasłużyć za miłość swojej wybranki, zdobyć jej przychylność i łaski. Taki właśnie jest Roland – szlachetny, odważny, lojalny, waleczny i zdolny do poświęcenia życia, żeby tylko nie splamić honoru.