Średniowieczny etos rycerski. Omów zagadnienie na podstawie znanych Ci fragmentów Pieśni o Rolandzie

Autor: Grzegorz Paczkowski

Słowo „etos” nie jest dzisiaj zbyt popularne i jeżeli pojawia się we współczesnym języku jest raczej kojarzone z etosem jakiegoś konkretnego zawodu. Etos zawodowy jest to nic innego jak zestaw cech, które dobrze widziane są u człowieka, który pragnie w rzetelny i uczciwy sposób wykonywać wybrany przez siebie zawód. Sędziowie powinni być sprawiedliwi, żołnierze odważni, bankierzy uczciwi, itd. W średniowieczu jednak etosem, który liczył się najbardziej był etos rycerza, ponieważ to właśnie rycerze byli klasą najbardziej uprzywilejowaną, ale i obciążoną największą odpowiedzialnością. To oni bowiem walczyli w wojnach, które przez tysiąc lat średniowiecza trwały w zasadzie bez ustanku. Przyjrzyjmy się temu, czym był etos rycerski na przykładzie najwybitniejszego i najbardziej znanego eposu rycerskiego, jaki istnieje w naszej kulturze, czyli Pieśni o Rolandzie. 

Pieśń o Rolandzie to francuska epopeja narodowa, która opowiada losy wojny Franków, którą ci prowadzili pod wodzą swojego legendarnego władcy – Karola Wielkiego. Opowieść ta obfituje w szlachetnych bohaterów, odważnych rycerzy, ale także w zdrajców i postaci zachowujące się w sposób podły i niehonorowy. Głównym bohaterem jest hrabia Roland – rycerz francuski, krewny króla Karola Wielkiego, najodważniejszy człowiek i najbardziej uczciwy rycerz francuskiego wojska. To właśnie on stał się krystalicznym przykładem cech, które powinien mieć średniowieczny rycerz idealny. To między innymi na przykładzie Rolanda ukuto etos rycerski, czyli zestaw cech, które każdy rycerz powinien mieć lub do których powinien dążyć. 

Na pierwszy plan wysuwa się przywiązanie do ojczyzny, służby wojskowej i władcy – w tym przypadku Karola Wielkiego. Hrabia Roland jest całkowicie oddany rycerskiej misji, kocha ojczyznę i jest w stanie oddać życie za króla i za Francję. Całe postępowanie Rolanda nakierowane jest na zwycięstwo Franków, którzy występują w tym przypadku w roli reprezentantów kultury i religii chrześcijańskiej oraz na ochronę króla, który w życiu każdego rycerza jest niemal najważniejszą postacią. 

Kolejną ważną cechą konstytuującą ideał rycerza jest jego honorowość i szlachetność. Dla Rolanda nie istnieją w zasadzie żadne partykularne interesy, oprócz tego, by nie zostać posądzonym o brak odwagi, tchórzostwo czy sprzeniewierzenie się królowi. Między innymi właśnie takie poczucie powoduje jego decyzję, kiedy decyduje się nie dąć w róg i nie wzywać pomocy, kiedy w wyniku zdrady jego oddział zostaje napadnięty przez wielokroć większe siły nieprzyjaciela. Świadczy to również o ogromnej odwadze rycerza, która to odwaga również jest cechą średniowiecznego etosu. 

Częścią wizerunku „zawodowego” była dla średniowiecznych żołnierzy również głęboka religijność, wiara w chrześcijańskiego Boga. Jako że był to bardzo niespokojny czas, wiara ta w bardzo wielu przypadkach wiązała się z poszerzaniem zasięgu chrześcijaństwa za pomocą miecza, a jeśli nawet nie, to przynajmniej na obronie dotychczasowych jej terytoriów. Hrabiego Rolanda widzimy właśnie w trakcie takiej wojny – pod koniec wieloletniego starcia wojsk francuskich z Saracenami. Metafizycznym akcentem Pieśni o Rolandzie jest scena śmierci rycerza, bardzo wzniosła i patetyczna, w której jego trud, jego poświęcenie, lojalność, honorowość oraz głęboka wiara i zdolność do poświęceń w walce o nią i za nią, zostaje doceniona: po duszę Rolanda schodzą na ziemię archaniołowie, którzy osobiście zabierają ją do Nieba. 

Również niezwykła waleczność Rolanda nie zostaje w eposie pominięta. Rycerz ten zawsze staje do walki ramię w ramię ze swoimi towarzyszami. Pierwszy rusza do boju i ostatni zeń wraca. Z otoczonego oddziału dwudziestu tysięcy straży tylnej, zostaje w końcu tylko on sam. Nawet w tak beznadziejnej sytuacji nadal broni się przed Saracenami, z których jeden próbuje odebrać mu jego święty miecz – ostatni symbol walki i utrzymanego honoru. 

Podsumowując, na podstawie Pieśni o Rolandzie można wysnuć wnioski na temat tego, jakie cechy tworzyły etos średniowiecznego rycerza. Były to przede wszystkim honorowość, przywiązanie do ojczyzny, lojalność wobec króla, a także wobec współtowarzyszy broni, głęboka religijność i niezachwiana wiara w chrześcijańskiego Boga, waleczność, duże umiejętności bitewne, waleczność, wytrzymałość, odwaga i ogromna siłą fizyczna. Dzisiaj średniowieczni rycerze nie chodzą już po ziemi, lecz nadal można spotkać ludzi, którzy w jakimś stopni realizują w swoim życiu rycerski etos. 

Dodaj komentarz