Powieść historyczna to gatunek literacki, który łączy w sobie warstwę fabularną z realiami przeszłości historycznej. Mistrzem tego gatunku był w polskiej literaturze Henryk Sienkiewicz, którego wiele powieści historycznych do dziś pozostaje w żelaznym kanonie nie tylko lektur szkolnych, lecz także dzieł, które miały największy wpływ na polską świadomość narodową w ciągu ostatnich stu pięćdziesięciu lat. Bardzo ciekawym ewenementem w twórczości Sienkiewicza jest Quo vadis.
Quo vadis w odróżnieniu od większości powieści historycznych autorstwa Henryka Sienkiewicza, nie dotyczy dziejów narodu polskiego. Sienkiewicz postanowił tym razem akcję swojego dzieła umieścić w starożytnym Rzymie, w I wieku naszej ery, kiedy to „wiecznym miastem” władał zupełnie obłąkany Neron i kiedy prześladowania chrześcijan zaczęły wkraczać w apogeum brutalności. Rzeczywiście jednym z czynników świadczących o historyczności tego dzieła jest właśnie postać Nerona, który faktycznie panował w Rzymie przez kilka lat w opisywanym przez Sienkiewicza okresie. Neron opisany został w zgodzie z przekazami na jego temat, jako władca absolutnie nieodpowiedzialny, skupiony zamiast na sprawach państwa, na własnym wątpliwym talencie poetyckim i wokalnym, w dodatku zupełnie szalony. Również Poppea Sabina, czyli małżonka Nerona jest przedstawiona w powieści zgodnie z prawdą. To jednak nie jedyne historyczne postacie, którymi Sienkiewicz postanowił ubarwić swoją fabułę. Do innych należeli między innymi święty Piotr Apostoł oraz jeden z polityków rzymskich – Petroniusz.
Innym wyznacznikiem gatunkowym charakterystycznym dla powieści historycznej jest wplatanie fabuły w rzeczywiste wydarzenia, które miały miejsce w przeszłości. Tutaj przywołać można choćby pożar Rzymu, który faktycznie miał miejsce za panowania Nerona. W powieści został on przedstawiony wręcz jako inicjatywa obłąkanego władcy, który w ten sposób chciał uzyskać natchnienie do napisania poematu o płonącej Troi. Faktem jest również wzmożone prześladowanie chrześcijan, którzy stanowili w I wieku naszej ery religię bardzo dynamicznie rozrastającą się w Europie, religię, której siła mogła wkrótce zagrozić rozpustnym i brutalnym rządom Rzymu. Henryk Sienkiewicz opisał tę sytuację jako wynik intrygi: Chilon Chilonides miał podpowiedzieć Neronowi, by uczynił z chrześcijan kozła ofiarnego i zrzucił na nich winę za pożogę Rzymu, czym mógłby zyskać sobie poparcie ludu. Z inicjatywy władcy zorganizowano więc krwawe igrzyska, w czasie których w bestialski sposób znęcano się nad wyznawcami religii Chrystusa.
W Quo vadis Henryk Sienkiewicz chciał ukazać swoim ówczesnym czytelnikom polskim, że nigdy nie należy tracić nadziei. Polska znajdowała się pod zaborami i Polacy przestawali już liczyć na zmianę tego faktu. Sienkiewicz pokazał jednak, że chrześcijanie w pierwszych wiekach swojego istnienia doznawali znacznie bardziej brutalnych prześladowań, a i tak po dłuższym czasie urośli do największej potęgi religijnej na świecie. Talent Sienkiewicza został nagrodzony Literacką Nagrodą Nobla, którą autor otrzymał właśnie za kunszt, którym wykazał się przy tworzeniu powieści historycznej, pt. Quo vadis.