„Przyjaciele” Adama Mickiewicza to bajka, która opowiada o dwóch przyjaciołach, Leszku i Mieszku. Poeta pokazał w niej, że o prawdziwej przyjaźni nie świadczą słowa, a czyny. Leszek zostawił Mieszka, gdy ten był w potrzebie, więc w rzeczywistości nie był prawdziwym przyjacielem.
Spis treści
Przyjaciele – analiza i środki stylistyczne
Bajka to krótki utwór literacki, który zawiera morał, a więc należy do literatury dydaktycznej. Pisana jest prostym językiem, zrozumiałym dla każdego, ponieważ z założenia cechuje ją uniwersalizm. Łączy w sobie cechy epiki oraz liryki. Najczęściej jest wierszowana, tak jak w przypadku „Przyjaciół”, co zbliża ją właśnie do liryki. Cechy epickie widoczne w bajce to wyraźna fabuła, akcja i obecność narratora relacjonującego zdarzenia. W bajce Mickiewicza pojawiają się także dialogi. Co ciekawe, w epoce romantyzmu bajki nie były popularne, a jednak czołowy romantyk, jakim jest Adam Mickiewicz, zdecydował się na taką formę.
Ważną cechą bajki jest alegoryczność. Postacie pojawiające się w treści odnoszą się do ogólnych i powszechnych postaw ludzkich. Co za tym idzie, Leszek i Mieszek obrazują częste postawy wśród przyjaciół. Ich historii nie należy odczytywać dosłownie, a wyciągać z niej uniwersalny sens.
Bajka „Przyjaciele” została podzielona na cztery zwrotki. Pierwsza ma dziewięć wersów, druga i trzecia osiem wersów, a czwarta ma ich sześć. Liczba sylab w wersach jest nieregularna. Występują rymy o różnych układach, które nadają utworowi melodyjności. Przykładowo w pierwszej strofie układ rymów wygląda następująco: aa bcbc eee. Co więcej, budowę bajki Mickiewicza można określić jako trójczołową. Na początku zostaje określony problem poruszony przez utwór, następnie opowiadana jest historia, a na końcu pojawia się pouczenie.
Utwór nie zawiera wyszukanych środków stylistycznych, jego język nie jest typowo ozdobny. Tekst wyróżnia nagromadzenie czasowników. Pojawiają się wykrzyknienia, które wprowadzają dynamizm i oddają emocje bohaterów („Kumie!”, „Było z tobą krucho!”, „szczęście, Mieszku, że cię nie zadrapał!”). Obecna jest także personifikacja – niedźwiedzie mają swoje przysłowia, a więc przypominają ludzi. Zastosowano także epitety („prawdziwej przyjaźni”, „krakań gawronich”, „miąs nieświeżych”) oraz porównania („Trafia na ciało, maca: jak trup leży”). Wykorzystana została przerzutnia, czyli przeniesienie części zdania do kolejnego wersu, a także inwersja, czyli szyk przestawny.
Przyjaciele – interpretacja i morał
Bajka „Przyjaciele” to krótka i prosta opowieść o losach przyjaciół, które pokazują, że pozory mylą. Ktoś może wydawać się dobrym przyjacielem, ale w trudnej sytuacji może się okazać, że nie można na niego liczyć. Mickiewicz rozpoczął swoją bajkę od pesymistycznego stwierdzenia, że „Nie masz teraz prawdziwej przyjaźni na świecie”. To zdecydowanie negatywna diagnoza świata, w którym człowiek nie może w pełni zaufać innym i zaniknęły szczere relacje międzyludzkie. Choć bajka może wydawać się naiwna, to stojąca za nią teza jest bardzo poważna.
Bohaterami bajki są mężczyźni pochodzący z powiatu oszmiańskiego, który znajduje się w pobliżu Wilna. Leszek i Mieszek byli znani z tego, że bardzo blisko się przyjaźnią. Ludzie opowiadali o nich, że wszystkim się dzielą i nawet, gdy znajdą orzeszka, dzielą go na pół. Wszystko robili razem. Ich relacja była tak bliska, jakby byli dwoma duszami w jednym ciele.
Pewnego razu najlepsi przyjaciele leżeli razem pod dębem. Wokół było słychać śpiewające ptaki, a oni miło rozmawiali o łączącej ich przyjaźni. Być może zapewniali się nawzajem, że mogą na siebie liczyć. Ich czułe rozmowy zostały przerwane, ponieważ pojawił się obok nich niedźwiedź. Leszek nie patrząc na nic, wspiął się na sam szczyt drzewa. Mieszek nie potrafił chodzić po drzewach, więc został na dole. Wołał swojego przyjaciela, jednak on zajął się samym sobą.
Mieszkowi nie pozostało nic innego, jak udawać martwego i liczyć na szczęście. Jego sposób okazał się dobry. Niedźwiedź widząc leżące ciało i czując od niego nieprzyjemny zapach spowodowany strachem, pomyślał, że to trup, a w dodatku nieświeży. Niebezpieczne zwierzę oddaliło się. Leszek zeskoczył z drzewa i próbował zagadnąć do Mieszka. Powiedział, że cieszy się, iż Mieszka nie pożarł niedźwiedź i zapytał dlaczego zwierzę tak długo nad nim stało, jakby chciało mu coś powiedzieć. Mieszko odpowiedział ironicznie, że zwierzę wyjawiło mu niedźwiedzie przysłowie: „prawdziwych przyjaciół poznajemy w biedzie”. To znane przysłowie jest morałem bajki.
Bajka poucza o istocie przyjaźni. Czasami może nam się wydawać, że osoba, z którą dobrze się dogadujemy i lubimy z nią spędzać czas jest naszym prawdziwym przyjacielem. Jednak prawdziwy przyjaciel to ktoś, kto jest przy nas w najtrudniejszych chwilach. Szczera przyjaźń nie opiera się bowiem na korzyściach albo zabawie, ale na głębokiej więzi z drugą osobą. Prawdziwy przyjaciel to także osoba, która dobro przyjaciela stawia na równi z własnym. Niestety, zgodnie z początkową tezą, znalezienie takiego przyjaciela graniczy z cudem.