Dramat romantyczny znacznie wyróżniał się na tle dzieł przeznaczonych na deski scen teatralnych, które pisane były w ciągu poprzednich kilku epok. Romantycy próbowali nadać formie teatralnej charakter chaosu emocjonalnego i „kontrolowanego nieporządku”, jaki odczuwali we własnych duszach. Oto kilka najważniejszych cech dramatu romantycznego na podstawie wybitnego dzieła Juliusza Słowackiego, pt. Kordian.
Spis treści
Złamanie zasady jedności miejsca, czasu i akcji
To jedna z najbardziej charakterystycznych cech dramatu romantycznego. Słowacki nie skupia się na tym, by akcja rozgrywała się w jednym miejscu i była ciągła. Wręcz przeciwnie, fabuła rozpościera się na przestrzeni wielu lat, akcja rozgrywa się w miejscach oddalonych od siebie o setki kilometrów, a niekiedy nawet w świecie fantastycznym.
Otwarta kompozycja utworu
Kordian nie ma jasnego i konkretnego zakończenia. Nie wiemy, co dokładnie dzieje się w z głównym bohaterem po wydaniu na niego wyroku śmierci. Taki zabieg służy zaangażowaniu wyobraźni odbiorcy w proces tworzenia alternatywnych zakończeń i ich interpretacji.
Brak ciągu przyczynowo-skutkowego
Bardzo charakterystyczna cecha dla romantycznego dramatu. Stanowi odwrót od klasycznego porządku, w którym jedna scena wynika z poprzedniej, i które same w sobie stanowią zamknięte całości. Tutaj sceny bywają wyrwane z kontekstu, nie związane ze sobą logicznie, poukładane w niechronologiczny sposób, niekiedy niektóre z nich wydają się wręcz zbędne. Taka konstrukcja ma za zadanie pokazanie nam jednego wątku z wielu perspektyw, nakreślenie jak najszerszego horyzontu emocjonalnego przedstawianych wydarzeń. Akcja jest fragmentaryczna, nie należy wymagać wątków o jasno zaznaczonych początku i końcu.
Główny bohater
Postacią, w okół której ogniskują się wszystkie wydarzenia dramatu romantycznego, jest wybitna jednostka obdarzona niebywałymi zdolnościami duchowymi, emocjonalnymi, wewnętrznymi. To nadwrażliwiec, najczęściej artysta, który doświadczać potrafi metafizycznych stanów, w czasie których ma wgląd w życie równoległych światów, czy wymiarów, a nawet rozmawia z aniołami lub z Bogiem. Najczęściej jesteśmy też świadkami wielkiej metafizycznej przemiany głównego bohatera, który na naszych oczach z zahukanego wrażliwca staje się indywidualnością wybitną, godną przewodzić całym narodom. Właśnie tak dzieje się z Kordianem.
Elementy magiczne i fantastyczne
Dramat romantyczny nie ograniczał się do realizmu, wręcz przeciwnie – wzbogacany był często o elementy fantastyczne, by podkreślić niezwykłość przedstawianych wydarzeń, boskie pochodzenie bohaterów, czy pochodzącą z innych światów inspirację. Autorzy bardzo często personifikowali świat przyrody, tworząc z niej pełnoprawnego bohatera dzieła. To dodaje całemu utworowi nastroju niepokoju, tajemnicy, mroku.
Tematyka
Bardzo często dramaty romantyczne dotyczyły w mniejszym, lub większym stopniu spraw narodowych. W Kordianie jest to ewidentne, czemu nie należy się dziwić, gdyż większość dzieł najwybitniejszy polskich twórców tamtej epoki, dotyczyło właśnie kwestii trudnej sytuacji politycznej Polski. W Kordianie przejawia się to wplątaniem głównego bohatera w tzw. „spisek koronacyjny”.