Michał Wołodyjowski to jedna z głównych postaci trylogii Henryka Sienkiewicza. W pamięci czytelników ostał się jako wzór patrioty, niezrównany szermierz oraz człowiek, który dla dobra ojczyzny jest gotowy do największych poświęceń.
Charakterystyka Michała Wołodyjowskiego
Wiele o wyglądzie Michała Wołodyjowskiego mówią przydomki, jakich doczekał się pośród bliższych i dalszych przyjaciół. „Mały rycerz” czy „mały sokół” – te określania jasno wskazywały, że pan Michał charakteryzuje się raczej drobną budową ciała i niskim wzrostem. W żadnym jednak wypadku nie były to określenia ironiczne lub pogardliwe. Każdy bowiem, kto poznał Wołodyjowskiego i kto widział go w walce, nabierał ogromnego szacunku dla postawy i umiejętności młodego pułkownika.
Michał Wołodyjowski to przede wszystkim świetny żołnierz, niezrównany w walce na szable, czego wielokrotnie dawał dowody wygrywając pojedynki z ludźmi, z którymi inni szlachcice bali się stanąć do walki, np. z Bohunem w Ogniem i mieczem czy z Kmicicem w Potopie. Jego waleczność była jednak dużo większa. Równie świetnie sprawdzał się na polu wielkiej bitwy, w czasie zwiadu, itp. Jego umiejętności strategiczne i taktyczne były wielokrotnie doceniane, m.in. przez króla i innych dostojników państwowych.
Wołodyjowski całe swoje życie od najmłodszych lat poświęcił służbie ojczyźnie. Nie posiadał żony, dzieci, żadnej rodziny, w rozmowie nawet przyznaje się do tego, że sam nie wiem czy jeszcze posiada jakikolwiek majątek. Nie pieniądze zresztą, nie posiadłości ziemskie czy rodzina jest dla małego rycerza najważniejsza. Jego domem jest cała Polska, rodziną – szlachta, a wystarczającym majątkiem – koń i szabla, której może użyć, kiedy kraj będzie tego potrzebował. Przez swój wielki patriotyzm oraz umiejętności wojskowe, Wołodyjowski jest znany niemal w całej Rzeczpospolitej, a bywają miejsca, w których traktowany jest niemal z nabożną czcią, o czym świadczą m.in. pierwsze rozdziały Potopu opisujące jego pobyt na Litwie. On sam jednak nie daje się ponieść sławie, nie pozwala sobie na to, by komplementy i cześć, którą się cieszy wśród ludu, zawróciły mu w głowie. Jest przy tym wszystkim zdolny do uczuć wyższych – dla przyjaciół jest w stanie zrobić wszystko, czego również wielokrotnie daje dowody. Zdarza mu się również dostrzegać piękno w kobietach, a nawet kochać się w nich, jednak w tej kwestii życie Wołodyjowskiego nie było zbyt szczęśliwe.
Inną charakterystyczną cechą pułkownika jest nerwowe poruszanie żółtawymi wąsikami, zwłaszcza w momentach dużego skupienia, koncentracji, zakłopotania lub zdenerwowania. Wołodyjowski został przez Sienkiewicza wykreowany jako postać niemal idealna, pozbawiona wad, kryształowa. Dzięki temu do dziś nowe rzesze czytelników trylogii widzą w nim szlachetny wzór do naśladowania. Jego oddanie się ojczyźnie, wzorowy patriotyzm do dziś budzą podziw. Pułkownik Michał Wołodyjowski, „mały rycerz”, to zdecydowanie jedna z najbardziej szlachetnych postaci, jakich doczekała się cała polska literatura.