Odprawa posłów greckich to dramat autorstwa Jana Kochanowskiego, który w założeniu miał być próbą przeniesienia wzorców tragedii antycznych na grunt języka polskiego. Tym ciekawszy jest to przykład do analizy pod względem nie tylko tego, jaka treść została w nim zawarta, lecz także (a może nawet przede wszystkim) pod względem tego, w jaki sposób została ona przekazana. Jakich kompozycyjnych zabiegów użył autor, by z jednej strony oddać hołd ukochanej tradycji antycznej Grecji, a z drugiej pchnąć stary schemat na nowe, renesansowe tory. Taka analiza świadczy bowiem o niebywałym talencie kreatywnego naśladownictwa, któremu wyraz dał Jan Kochanowski pisząc Odprawę posłów greckich.
Spis treści
Odprawa posłów greckich – kompozycja
Pod względem kompozycyjnym Kochanowski pozostał wierny tradycyjnemu podziałowi nie na akty i sceny, lecz na „epizody”, które rozdzielone są pieśniami chóru. Chór pełni tutaj funkcję narracyjną – podsumowuje sceny, które dobiegły końca lub zapowiada te, które dopiero mają się wydarzyć. Epizody najczęściej przedstawiają po prostu dialogi dwóch bohaterów, w jakiś sposób przeciwstawnych sobie. Niekiedy, jak w przypadku wymiany zdań Ulissesa i Menelaosa, jest to dialog składający się z pojedynczych wypowiedzi. Całość dramatu rozpoczyna się prologiem, a kończy epilogiem. Odprawa posłów greckich napisana została w zgodzie ze starogrecką zasadą trzech jedności (miejsca, czasu i akcji) wypracowaną przez antycznych mistrzów gatunku. Wszystkie te elementy, jak również tematyka dotycząca konfliktu trojańskiego, mają za zadanie zbliżyć sztukę Kochanowskiego do dramatów, które powstawały w antyku.
Styl
Styl, w którym został napisany omawiany utwór, również stanowić ma nawiązanie do kultury starożytnej. Jest to styl podniosły, oficjalny, wręcz patetyczny. Tylko taki styl pozwala na mówienie o sprawach fundamentalnych, takich jak uczciwość, sprawiedliwość, prawda, zagrożenie ostateczną wojną, młodzieńcza namiętność, która może kosztować życie cały naród, w sposób nie budzący poczucia zażenowania, w sposób infantylny. Zresztą styl wypowiedzi dostosowany został do bohaterów, mamy tu bowiem do czynienia z elitą trojańskiego dworu. Nawet, kiedy na początku dramatu rozmawiają ze sobą dwaj przyjaciele – Aleksander i Antenor – wypowiadają się raczej jakby prowadzili publiczną debatę, a nie zwykłą rozmowę. Taki zabieg został zastosowany, by podkreślić wagę problemów rozważanych na kartach dramatu.
Język
Konsekwencją stylu, w którym utrzymana jest Odprawa posłów greckich jest język, z którym mamy do czynienia przy lekturze. Oczywiście nikogo nie powinno dziwić, że każde współczesne wydanie obarczone jest sporą dawką przypisów i objaśnień, bez których człowiekowi XXI wieku trudno byłoby pokonać barierę języka sprzed niemal pięciuset lat. Warto jednak zwrócić uwagę na inną rzecz. Pisarze renesansowi, w tym również Jan Kochanowski, swojego naśladownictwa literatury antycznej nie zaczynali od skoku na głęboką wodę i od autorskich prób dosięgnięcia poziomu starożytnych mistrzów. Najpierw, dzięki wszechstronnemu wykształceniu humanistycznemu, tłumaczyli na nowo ich dzieła. Kochanowski zatem, zanim zasiadł do pisania Odprawy posłów greckich, miał duży bagaż doświadczeń z tłumaczeniem oryginalnych starogreckich pism. Znając natomiast jego biegłość naśladowniczą i literacką intuicję, możemy z dużą dozą prawdopodobieństwa przypuszczać, że język dramatu jest językiem zbliżonym do tego, którym posługiwali się m.in. bohaterowie Iliady Homera.