Stanisław Wokulski to jedna z najpopularniejszych postaci literackich w polskim kanonie literatury. Powołany do życia został przez Bolesława Prusa na kartach jednej z najwybitniejszych powieści polskich – Lalki. Wokulski był osobą niezwykłą, niejednoznaczną, naznaczoną przez specyfikę czasu, w którym przyszło mu żyć i funkcjonować. Z jednej strony potrafiący poradzić sobie z najtrudniejszymi wyzwaniami i osiągnąć wszystko, co sobie zamierzy, z drugiej naiwnie zakochany w kobiecie nie wartej jego uczuć i gotowy dla tego uczucia zaprzepaścić całe swoje życie. Warto przyjrzeć się temu, kim był główny bohater Lalki.
Spis treści
Stanisław Wokulski – wygląd i charakter
Stanisław Wokulski był czterdziestosześcioletnim mężczyzną, kupcem i bardzo uzdolnionym przedsiębiorcą o ustabilizowanej pozycji w społeczeństwie. Był wysoki, zadbany i przystojny, ubierał się elegancko i ze smakiem, w dodatku w zgodzie z modą. Nosił wąsy, a jego atletyczna budowa ciała zdradzała dużą siłę fizyczną, której zresztą dał dowody na kartach powieści. Wszystko to powodowało, że zwracał na siebie uwagę płci pięknej. Przez swoje zadbanie oraz szacunek społeczny, jakim się cieszył, stanowił dobrą partię. Cechą charakterystyczną wyglądu Wokulskiego jest specyficzne zaczerwienienie jego rąk, które jest wynikiem odmrożeń, jakich nabawił się w czasie zesłania na Syberię. Ślady te są częstym powodem drwin ze strony arystokracji, w tym również obiektu miłości mężczyzny – Izabeli Łęckiej. Stanisław jest człowiekiem doświadczonym przez życie – przeżył bardzo dużo, przez co wie czego chce, jest człowiekiem mądrym, konsekwentnym i zdeterminowanym.
Bardzo ciekawe są cechy charakteru Stanisława Wokulskiego, gdyż jest to postać bardzo niejednoznaczna i chyba z ową niejednoznacznością najbardziej kojarzona. Wiele wniosków odnośnie do osobowości tego bohatera możemy wysnuć patrząc na jego biografię przedstawioną w Lalce. Przede wszystkim więc jest Wokulski człowiekiem szalenie ambitnym, konsekwentnym w dążeniu do raz podjętego celu, wręcz upartym. Niezmordowanym. Świadczyć o tym mogą sukcesy w prawie każdej dziedzinie, której się podejmował. Od wczesnej młodości sam musiał pracować na swoje utrzymanie. Mimo to zamarzył o zdobyciu wykształcenia, co udało mu się osiągnąć dzięki wytężonej pracy,na którą niejednego nie byłoby stać. Później, mimo niełatwej sytuacji, udało mu się zdobyć fortunę, a później zwielokrotnić ją dzięki pracy oraz umiejętnościom handlowym. Kiedy zapragnął zdobyć miłość Izabeli Łęckiej, również poświęcił się tej idei w całości i nie odpuścił aż do końca. Wokulski jawił się więc jako człowiek silny psychicznie i bardzo mocno zdyscyplinowany.
Główny bohater Lalki był ponadto osobą bardzo skromną, cichą, wręcz skrytą. Takie wrażenie odnosili nawet jego najbliżsi współpracownicy. Odznaczał się pracowitością, rzetelnością oraz, co najważniejsze, uczciwością. Pomimo swojego bogactwa (a może właśnie dzięki niemu) pieniądze nie były dla niego najwyższą wartością, nie był chciwy. Widać to w jego stosunku do pobierania czynszu od lokatorów zakupionej kamienicy – jest w stanie przymknąć oko na braki we wpłatach, jeśli dotyczą one najbiedniejszych. Jest altruistą, chętnie pomaga Wysockiemu. Jest człowiekiem twardo stąpającym po ziemi, a mimo to zdarzają mu się momenty roztargnienia i jakby nieuzasadnionego niepokoju wewnętrznego.
Stanisław Wokulski – człowiek wewnętrznie rozdarty
Stanisław Wokulski, jak już zauważyliśmy wyżej, jest człowiekiem wewnętrznie rozdartym pomiędzy dwoma postawami zderzającymi się ze sobą w drugiej połowie XIX wieku. Z jednej strony jest w pełni człowiekiem pozytywizmu: ma świadomość, że do dobrobytu dochodzi się ciężką pracą, jest wrażliwy na problemy społeczne, które w miarę możliwości stara się rozwiązywać, pomaga ludziom biednym. Jest świadomym obywatelem zaangażowanym społecznie i politycznie, człowiekiem – w dobrym tego słowa znaczeniu – przyziemnym, racjonalnym, świetnym biznesmenem i przedsiębiorcą potrafiącym odnaleźć się w świecie rodzącego się kapitalizmu.
Z drugiej jednak strony, Wokulski ma w sobie wiele cech, które świadczyłyby o jego romantycznym rodowodzie wewnętrznym. Jest człowiekiem bardzo głęboko wrażliwym, wręcz nadwrażliwym, co powoduje jego stopniowe wyobcowywanie się ze społeczeństwa. Jest towarzysko odrzucany zarówno przez zazdrosnych kupców, jak i przez arystokrację. Jest patriotą – bez wahania rzuca się do walki w powstaniu styczniowym, za co ponosi cenę zesłania. Romantykiem jest jednak najbardziej w sferze uczuć. Obsesyjna miłość do Izabeli Łęckiej przesłania mu cały świat. Kocha bezgranicznie i jest w stanie posunąć się wręcz do autodestrukcji w imię zdobycia serca ukochanej. Znosi kolejne upokorzenia, jest świadomy beznadziejności swojego położenia, a jednak serce każe mu wciąż idealizować Łęcką i kierować wszystkie działania i całą swoją życiową uwagę na nią.
Z innej jednak perspektywy, Stanisław Wokulski jest w swoim dążeniu miłosnym szalenie pragmatyczny. Ma bardzo precyzyjny plan zasłużenia na miłość Izabeli, który krok po kroku realizuje, jak kolejną transakcję handlową. Nie zatraca przy tym wszystkim zmysłów – jest świadomy wyniszczającego wpływu, jakie ma na niego to uczucie, a jednak nie jest się w stanie od niego uwolnić, co dodatkowo zbliża go do tragicznego wizerunku bohatera romantycznego. W Izabeli zresztą zakochuje się od pierwszego wejrzenia i zakochanie to spycha go w odmęt zupełnie ekstremalnych przeżyć emocjonalnych. Romantyzm wewnętrzny Wokulskiego potwierdza również zakończenie Lalki – jak sam bohater niejednoznaczne i nie wyjaśnione do końca.
Stanisław Wokulski to zdecydowanie jedna z najciekawszych postaci polskiej literatury. Bogato doświadczony mężczyzna, który do wszystkiego co ma doszedł własną ciężką pracą. Weteran, zesłaniec, a przy tym genialny przedsiębiorca, majętny człowiek, patriota, działacz społeczny. Przy tym osoba bardzo chwiejna emocjonalnie, nadwrażliwa, którą przerosło jedno z najpiękniejszych uczuć w życiu ludzkim. Wokulski to postać, w której swoje odbicie może znaleźć każdy z nas i być może dla tego od dziesiątek lat tak mocno fascynuje kolejne pokolenia czytelników.