Wiersz „Iliada” Jana Lechonia pochodzi z tomiku „Aria z kurantem” wydanego w 1945 roku. Sam tytuł wskazuje na odwołanie do mitologicznych motywów. Poeta, który przed wojną należał do grupy literackiej Skamander, opisuje tutaj dzieje Warszawy podczas II wojny światowej porównując ją z dziejami Troi, tworząc analogię w tytule, budowie i treści. Doświadczony przez wojnę i emigrację z dużą dozą smutku i żalu opisuje ukochane miasto, które zostało doszczętnie zniszczone przez niemieckie wojska.
Utwór został zbudowany z trzech strof czterowersowych (zwanych tetrarchami) o równej liczbie sylab w wersie. Ze względu na to oraz zastosowane rymy dokładne, krzyżowe jest harmonijny i regularny, co również nawiązuje do antycznych wzorców, które przywołuje Lechoń. Taki sposób układania utworów był też charakterystyczny dla Skamandrytów, do których należał przed wybuchem II wojny światowej.
Iliada — analiza utworu i środki stylistyczne
W „Iliadzie” zastosowano lirykę inwokacyjną do czytelnika, podmiot liryczny zwraca się do niego bezpośrednio przez apostrofy („Czytelniku wybredny”, „I chciałbyś widzieć wszystko”, „Spójrz na tego staruszka”, „podaj mu dłoń i powiedz”, „ujrzysz nadzieję”). Osoba mówiąca w wierszu przedstawia wizję rozmów, które czekają odbiorcę. Można utożsamiać go z samym autorem ze względu na doświadczenia związane z konfliktem zbrojnym. Odbiorca, do którego kieruje swój przekaz pochodzi z tego samego pokolenia, co poeta i prawdopodobnie może będzie prowadził takie konwersacje. Pojawiają się dlatego elementy dialogu, zostają zacytowane słowa odbiorcy, ale i pozostałych bohaterów lirycznych.
Mimo krótkiej formy, w utworze pojawia się wiele środków stylistycznych. Występują epitety („czytelniku wybredny”, „ślepy człowiek”, „dobry Pryjamie”), które mają na celu uplastycznić sytuację liryczną i zbudować odpowiednią atmosferę wiersza. Emocjonalne podejście podmiotu lirycznego ukazują wykrzyknienia („I chciałbyś widzieć wszystko na miarę Homera!”) i pytania retoryczne („Cóż tobie po Hekubie?”). Pojawiają się również metafory („chciałbyś widzieć wszystko na miarę Homera”, „wtedy w jego oku nie błyski rozpaczy, ale ujrzysz nadzieję”).
Iliada — interpretacja treści wiersza
Cały wiersz jest rozbudowaną aluzją literacką do „Iliady” Homera, epopei pochodzącej prawdopodobnie z VIII lub VII wieku przed naszą erą. Opisuje on losy wojny między obywatelami Sparty a mieszkańcami Troi. Trwała ona dziesięć lat, a całe zmagania opisał właśnie antyczny pieśniarz. Historia ta jest jedną z najważniejszych zabytków literatury europejskiej, jest więc powszechnie znana. Poeci różnych epok odwoływali się do niej w swoich dziełach, np. „Odprawie posłów greckich” Jana Kochanowskiego czy „Myszeidzie” Ignacego Krasickiego. Głównie ze względu na tę dużą znajomość „Iliady”, Lechoń odwołał się do niej w utworze.