Tango jako dramat społeczny

Autor: Grzegorz Paczkowski

Sławomir Mrożek należał do twórców zaangażowanych społecznie, co oznacza, że jego utwory w mniejszym lub większym stopniu można było odnosić do rzeczywistej sytuacji politycznej i społecznej czasów, w których tworzył. Dobrym tego przykładem jest dramat Tango – najsłynniejsze dzieło autora, do dziś znajdujące się w kanonie literatury polskiej XX wieku. 

Tango przedstawia rodzinę, która stanowi reprezentację całego społeczeństwa, nie tylko polskiego, lecz także europejskiego i światowego. Społeczeństwo to jest świeżo po rewolucji obyczajowej, w czasie której ludzie wyzwolili się spod dyktatu przestarzałych konwencji, schematów i stereotypów. Zapanowała absolutna wolność. Przedstawicielami pokolenia, które przeprowadziło tę rewolucję są w Tangu Stomil oraz Eleonora. Co ciekawe, efektom tej rewolucji uległo także starsze pokolenie, babcia Eugenia świetnie odnajduje się w nowych zwyczajach i rzeczywistości pozbawionej zasad. Nie pasuje to z kolei jej bratu, Eugeniuszowi, który jako inteligent męczy się w formie nieprzystającej do jego przyzwyczajeń. 

Najciekawszy bohaterem jest jednak Artur, dwudziestopięcioletni student medycyny, który nie może pogodzić się z brakiem zasad w swoim domu. Jest przekonany, że młodzi ludzie powinni się buntować, a skoro w jego rodzinie nie ma żadnych zasad, to on pozbawiony zostaje pewnego naturalnego etapu w swoim rozwoju. Zdarzają się sytuacje abstrakcyjne, kiedy Eleonora namawia go, by zostawił przyszłościowe studia medyczne i został artystą, jak jego ojciec. Mrożek pokazuje tym samym, jak bardzo w połowie XX wieku, były zaburzone wszelkiego rodzaju normy i porządki. To, co dla jednego pokolenia było generacyjnym sukcesem, dla kolejnego było wytrąceniem z naturalnej równowagi rzeczy. To prowadziło do nieporozumień i agresji, one zaś do chaosu, z którego zawsze korzystają ci, którzy nie mają czystych zamiarów. Emanacją takiej postawy jest oczywiście Edek, zwykły przestępca, który zostaje do domu wprowadzony w ramach beztroskiego eksperymentu artystycznego Stomila, a który w odpowiednim momencie wykorzystuje przewagę fizyczną nad innymi, zabija Artura i przejmuje brutalną władzę w domu. 

Stan społeczny zdiagnozowany w Tangu jest daleki od ideału. Panuje w nim chaos i czuć klimat narastającego niepokoju. Katastrofa zbliża się wielkimi krokami. Oczywiście współcześni mogli odbierać dramat inaczej – Polacy wszak od dwudziestu lat zmagali się z komunistyczną władzą, która wprowadzała do życia społecznego dodatkowy chaos i dezorganizację, nawet światopoglądową i psychiczną. Przesłanie Tanga jest jednak bardziej uniwersalne i nadaje się do przypominania w każdych czasach i pod każdą szerokością geograficzną. Zawsze bowiem będzie istniało zagrożenie, że tam, gdzie społeczeństwo nie będzie pilnowało swoich norm, zasad i w imię niesprecyzowanego postępu odrzuci swoją tożsamość, zawsze zostanie to wykorzystane na jego niekorzyść przez ludzi zdeprawowanych, chcących jedynie panowania nad innymi za wszelką cenę. 

Dodaj komentarz