Młodopolski poeta Kazimierz Przerwa-Tetmajer w swojej twórczości często poruszał skomplikowane kwestie egzystencjalne – wszechogarniający bezsens, narastający pesymizm, zachwianie wiary w dotychczasowe ideały oraz moralność, były tematami dominującymi w epoce Młodej Polski. Jego wiersz Eviva l’arte!, wydany w roku 1894 jako części zbioru Poezje. Seria druga, odważnie sprzeciwia się panującym normom i zasadom społecznym oraz ślepej pogoni za pieniądzem.
Spis treści
Eviva l’arte! – analiza i środki stylistyczne
Wiersz swoją budową przypomina pochwalny hymn, światopoglądowy manifest poetów. Zbudowany jest w bardzo regularny, spójny sposób – jest to utwór stroficzny, złożony z czterech zwrotek, liczących po sześć wersów. Pierwsze pięć to jedenastozgłoskowce (średniówka występuje po sylabie piątej), natomiast ostatni to pięciozgłoskowiec. Występują rymy żeńskie końcowe. Dzięki harmonijnej formie, wiersz jest rytmiczny i melodyjny. Charakterystyczne jest powtarzanie się tytułowego wersu Eviva l’arte! jako kompozycyjnej klamry kończącej każdą ze strof, przypominającej swoją funkcją refren.
W utworze pojawiają się cechy różnorodnych rodzajów liryki. Podmiot liryczny, co typowe dla liryki bezpośredniej, wypowiada się jawnie, w imieniu swoim, jak i artystów – grupy, z którą się utożsamia. Zastosowane zostały czasowniki w pierwszej osobie liczby mnogiej, a także zaimki wskazujące na identyfikowanie się z grupą (życie nasze, my artyści, możemy, patrzym). Jest to postać buntująca się przeciwko społecznym normom, wykazująca postawę nonkonformistyczną, niepodporządkowaną. Istnieją przesłanki mówiące, że można ją identyfikować z samym Przerwą-Tetmajerem.
Dodatkowo, zauważalne są elementy liryki agitacyjnej, manifestacyjny charakter dzieła, oraz refleksyjnej – osoba mówiąca przekazuje odbiorcy swoje spostrzeżenia i przemyślenia. Nastrój dzieła jest podniosły, dostosowany od wagi poruszanych zagadnień.
Warstwa stylistyczna jest stosunkowo rozbudowana. Licznie występują epitety (złota korona, chleb suchy, jesiennie liście, podniesiona głowa). Opis sytuacji lirycznej wzbogacony jest porównaniami (jak orły ze skrzydły złamanemi, zginąć, jak pies) oraz metaforami (w piersiach naszych płoną ognie przez Boga samego włożone). Emocjonalność buduje zastosowanie wykrzyknień (tytułowe Eviva l’arte!, Więc naprzód!, Nędzny filistrów naród!), skłaniających do przemyśleń pytań retorycznych (Cóż jest prócz sławy co warte?) oraz wyrażeń potocznych, kolokwializmów, które podkreślają wzburzenie podmiotu lirycznego (niechaj pasie brzuchy, życie nasze splunięcia nie warte).
Eviva l’arte! – interpretacja wiersza
Tytuł wiersza Eviva l’arte! to włoskie wyrażenie oznaczające – niech żyje sztuka, a sam utwór jest pochwalnym hymnem na jej cześć. Podmiot liryczny wpada jednak w wyraźnie dekadencji nastrój, wiersz nie jest pozbawiony pesymistycznych akcentów.
Utwór został oparty na kontraście pomiędzy dwoma grupami – artystami, a filistrami. Artyści to zbiorowość oceniana przez osobę mówiącą wyżej, są to ludzie o ogromnej wrażliwości i inteligencji. Poświęcając swoje życie twórczości, często skazują się na biedę, głód i niezrozumienie. Ich wyjątkowość na tle reszty społeczeństwa zamiast wyróżnienie, stanowi brzemię i sprawia, że są wyrzutkami. Pomimo to, są dumni, nie dbają o dobra materialne, sztuka jest sensem ich życia – trudno jest im jednak odnaleźć się w kapitalistycznym świecie. Nie zrażają ich niedostatki, co świadczy o wyjątkowym harcie ducha i wytrzymałości psychicznej. Ich system wartości jest stabilny i niepodważalny. Ważniejsze niż pieniądze, są dla nich godność i szacunek odbiorców. Artystów porównuje się do jesiennego liścia, który jest piękny i pełen różnorodnych barw, a jednak nietrwały, ulotny.
Ich przeciwieństwem są filistrzy – ludzie, którzy dążą jedynie do gromadzenia coraz większego majątku, swoją egzystencję poświęcają dobrom materialnym oraz potrzebom fizjologicznym. Nie kierują się moralnością, nie wyróżniają ich zdolności intelektualne. Nie ma też nadziei, aby zmienili swoje postrzeganie – stworzeni zostali jako istoty niższe niż artyści.
Podmiot liryczny zauważa, że życie poetów i innych twórców przebiega według boskiego planu. Zostali przeznaczeni do rzeczy wielkich, dlatego też są całkowicie oddani sztuce, ubóstwo nie jest dla nich tak bardzo dokuczliwe, ponieważ tworzenie jest ich przeznaczeniem. W innym wypadku, nie udałoby im się znieść biedy i społecznej izolacji, wiecznego niezrozumienia. Osoba mówiąca surowo krytykuje ludzi, którzy kreują sztukę w celach zarobkowych bądź, by zyskać sławę.
Podsumowanie
Dekadentyzm był charakterystyczny dla twórczości autorów Młodej Polski, utrata wiary w dotychczasowe idee, powątpiewanie w sens ludzkiego życia i przewidywanie kresu cywilizacji, są typowe dla dzieł tej epoki. Drogą na przetrwanie tego kryzysu może być sztuka, która choć nie zapewni materialnego dobrobytu, stanowi ucieczkę od bezgranicznej pustki i nihilistycznych nastrojów, świadczy także o silnej osobowości artysty oraz nienaruszalnym fundamencie moralnym.