Król Maciuś Pierwszy Janusza Korczaka to powieść bardzo piękna i bardzo smutna zarazem. Opowiada o trudach dorosłości, ale też dzieciństwa i o braku porozumienia pomiędzy światami dzieci i dorosłych. Janusz Korczak stworzył świat wyłamujący się ze standardowych schematów literatury dziecięcej. Dlatego też Król Maciuś Pierwszy to lektura tak ciekawa i tak ważna, zarówno dla czytelników najmłodszych, jak i tych nieco starszych, mimo tego, co narrator zawarł we wstępie.
Spis treści
Król Maciuś Pierwszy – streszczenie krótkie
Maciuś jest kilkuletnim chłopcem, synem umierającego króla Stefana Rozumnego. Po jego śmierci, chłopiec obejmuje tron, chociaż wielu ministrów państwa jest temu przeciwnych. On jednak uczy się i zostaje koronowany. Z racji wieku nudzi się jednak w zamku i podejmuje mnóstwo nieprzemyślanych decyzji, jak np. ta, gdy nakazał wszystkim dzieciom w królestwie rozdać wielkie ilości czekolady. Odnajduje przyjaciela, Felka, z którym udaje się na wojnę, którą zataili przed nim jego ministrowie.
Na wojnie Maciuś wykazuje się nie lada bohaterstwem, choć zostaje również ranny. Dzięki jego fortelowi, armia może zniszczyć prochownię wroga. Sam Maciuś zostaje uprowadzony, lecz przed śmiercią chroni go Felek, bombardując tereny wroga.
Po powrocie do domu, Maciuś nadal rządzi dosyć nieudolnie i naraża królestwo na bankructwo. Żeby mu zapobiec wyrusza w drogę, by szukać pożyczek w innych królestwach. Zaprzyjaźnia się m.in. ze Smutnym Królem oraz z królem ludożerców Bum-Drumem i jego córką Klu-Klu. Maciuś ulega manipulacji pewnego dziennikarza, który zaraz potem okazuje się szpiegiem i powołuje dziecięcy parlament, na którego czele stawia Felka. Ten bardzo szybko zachłystuje się władzą i żąda dla siebie coraz większych przywilejów.
Maciuś nie daje sobie rady z nadmiarem obowiązków i zaczyna chorować na nerwy. W państwie wyczuwa się coraz większe niezadowolenie z jego rządów. Chłopiec otwiera ZOO, do którego Bum-Drum przysyła swoją córkę, lecz Maciuś uwalnia ją z klatki i umieszcza na dworze. Dziennikarz fałszuje rzekomą depeszę, w której Maciuś miał namawiać dzieci na świecie do buntu przeciwko swoim rodzicom. Społeczeństwo wierzy oszustowi, Maciuś popada w niełaskę. Parlament dziecięcy zostaje rozwiązany, w kraju wybuchają strajki, a królestwo zostaje najechane przez wrogą armię.
Maciuś wyczerpany i zmęczony kryje się w założonym przez siebie wcześniej ZOO, lecz zostaje tam odnaleziony. Smutnemu Królowi udaje się zamienić jego wyrok śmierci na wygnanie, co Maciuś przyjmuje z honorem i godnością, i czemu się poddaje.
Król Maciuś Pierwszy – streszczenie szczegółowe
Zanim rozpoczyna się główna fabuła, mamy do czynienia ze wstępem narratora. Informuje on nas, że mamy przed sobą książkę przeznaczoną dla dzieci i wyłącznie dla dzieci. Dorośli w ogóle nie powinni jej czytać, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że w ogóle jej nie zrozumieją. Narrator pisze, że oczywiście mogą to zrobić, ale on sam jest temu głęboko niechętny, wręcz przeciwny. Powieść jest historią dla dzieci i tylko przez nie może być w pełni zrozumiana tak, jak wymyślił to sobie autor.
Na początku powieści główny bohater jest jeszcze małym dzieckiem. Maciuś jest synem króla Stefana Rozumnego, który jest bardzo ciężko chory i gotuje się do śmierci. Chłopiec widzi rozprężenie władzy pośród ministrów oraz to, że nie przejmują się śmiercią władcy i są przeciwni jemu samemu i poprzysięga im za to zemstę.Dochodzi do wniosku, że raz już był w takiej sytuacji – wtedy, kiedy umierała jego matka. Król Stefan Rozumny w końcu umiera, a jego następcą zostaje właśnie Maciuś, mimo głosów, które się temu sprzeciwiają. Chłopiec musi odbyć wiele nauk, by być gotowym do pełnienia tak wysokiego urzędu, lecz jest pojętnym uczniem i szybko dorównuje wiedzą swoim ministrom.
Wiek jednak robi swoje i Maciuś szybko staje się znużony oficjalnością i monotonią życia królewskiego. Skarży się przede wszystkim na to, że nie może robić wszystkiego, na co ma ochotę. Nie może się bawić, a wychodzić do ogrodu może tylko trzy razy w ciągu każdych dwóch tygodni. Dla kilkulatka jest to sytuacja wręcz nie do zniesienia. W czasie rzadkich i krótkich wypadów do ogrodu poznaje Irenkę oraz swojego późniejszego wiernego przyjaciela, Felka. Korespondują ze sobą potajemnie i to właśnie Felek informuje Maciusia, że w królestwie trwa wielka i bardzo poważna wojna, o której król nie został poinformowany przez swoich ministrów. Chłopcy decydują się wyjechać na front. Po wielu perypetiach i zmianie tożsamości udaje im się dostać do okopów, gdzie szybko poznają trudy żołnierskiego życia. Felek zaczyna upodabniać się do starych żołnierzy, pijących i palących papierosy, Maciuś kłóci się z nim o to, ponieważ uważa to zachowanie za nieobyczajne i niestosowne w ich młodym wieku.
Maciuś zakrada się do obozu wroga przebrany za pastuszka i podstępem dowiaduje się, gdzie znajduje się prochownia. Udając szpiega, informuje o tym swoją armię, dzięki czemu ta niszczy prochownię i wygrywa wojnę. Chłopiec odznacza sam siebie za ten czyn. Maciuś zostaje porwany przez rozwścieczonych przeciwników i skazany na śmierć. Felek jednak bombarduje więzienie z samolotu i ratuje Maciusia. Wszyscy wracają do pałacu, gdzie zostaje rozbita porcelanowa lalka, którą ministrowie posadzili na tronie po ucieczce chłopca. Felek zostaje jego doradcą.
Maciuś pragnie działać na rzecz dzieci i wprowadza reformy, które rujnują budżet państwa. Wyrusza więc w dyplomatyczną podróż, by dokonać pożyczek od innych królów. Smutny Król tłumaczy mu na czym polega odpowiedzialne sprawowanie rządów i godzi się na pożyczkę, pod warunkiem, że Maciuś uformuje parlament i spisze konstytucję. Potem Maciuś odwiedza króla ludożerców, Bum-Druma oraz zaprzyjaźnia się z jego córką, Klu-Klu, a także otrzymuje od nich złoto.
Maciuś wprowadza kolejne reformy, które przerażają ministrów. Za radą tajemniczego dziennikarza formuje dziecięcy parlament, którego przewodniczącym zostaje Felek. Dziennikarz okazuje się szpiegiem, a Maciuś chce zorganizować zjazd królów, by zapobiec kolejnej wojnie. Władcy jednak odmawiają. Na dworze panuje chaos. Następuje epizod z lotem samolotem nad królestwem ludożerców. Samolot zostaje wzięty za żelaznego ptaka, czyli spełnienie przepowiedni, według której Bum-Drum chce odwieść całe plemię od jedzenia ludzi. Naraża się tym kapłanom, którzy chcą spalić go na stosie.
Maciuś otwiera piękne ZOO, a Bum-Drum przysyła do niego klatkę z własną córką, która jednak zostaje uwolniona i zostaje na dworze chłopca. Maciuś zaczyna chorować przez natłok spraw i stresów. Feluś zaczyna domagać się coraz większych przywilejów, budżet państwa kuleje, a parlament dzieci się nie sprawdza. Wybuchają strajki i zapanowuje chaos w całym państwie. Nawet wilki uciekają z ZOO, lecz Klu-Klu pomaga w ich oswojeniu. Maciuś wycofuje się ze swoich reform, jednak jego państwo i tak zostaje najechane przez wrogą armię, która nie pozwala się udobruchać propozycjami pokoju.
Wszyscy odwracają się od Maciusia po opublikowaniu fałszywej depeszy, w myśl której Maciuś miałby namawiać dzieci całego świata do rewolucji. Wciąż trwają walki, a król traci poparcie społeczeństwa. Maciuś ostatecznie chroni się w ZOO, lecz zostaje odnaleziony przez wrogiego władcę i skazany na śmierć. Smutnemu Królowi udaje się zmienić ten wyrok na wygnanie i Król Maciuś Pierwszy musi udać się na bezludną wyspę. Nie rozpacza jednak, jest spokojny, znosi karę z godnością i honorem.