Sacrum i profanum to dwa stwierdzenia określające dwie rozróżnialne z filozoficznego punktu widzenia sfery naszego życia – sakralną, związaną z metafizyką, duchowością i religijnością, a także czysto materialną, doczesną, ludzką, codzienną i niewzniosłą. Określenia te mają jednak bardzo szerokie znaczenie i dzisiaj potrafią być już stosowane w bardzo różnych kontekstach.
Spis treści
Sacrum
Sacrum to pochodzące z łaciny stwierdzenie używane jest do określenia każdego rodzaju wymiaru czy przestrzeni, który w naszym życiu związany jest z życiem duchowym, niematerialnym, metafizycznym. Najczęściej sfera ta kojarzona jest z wiarą w Boga oraz z religijnością w ogóle. Sacrum może być część naszego umysłu, którą poświęcamy rozmyślaniom na tematy absolutne lub praktykę religijną. Do sacrum mogę jednak należeć przedmioty lub miejsca czysto fizyczne, a nawet zwykłe osoby. Wszelkiego rodzaju świątynie albo inne miejsca (cele pielgrzymek, miejsca geograficzne, którym religie przypisują znaczenia metafizyczne), artefakty, relikwie, a nawet całe miasta czy państwa mogą być na pewnym poziomie rozumowania objęte sferą sacrum. Również ludzie, jak na przykład kapłani poszczególnych religii, albo władcy, którzy (zwłaszcza w przeszłości) pełnili również rolę przywódców religijnych. Nie znaczy to, że sformułowanie to nie może być używane w bardziej potoczny sposób. Możemy mówić, że coś jest naszym własnym sacrum, to znaczy, że sami na własny użytek nadaliśmy jakiejś kwestii w naszym życiu status świętości, kultu, który traktujemy poważnie i który jest częścią naszego rzeczywistego życia wewnętrznego.
Profanum
Profanum to również wyrażenie pochodzące z łaciny. W dosłownym tłumaczeniu na język polski oznacza tyle, co „przed świątynią”. Jak więc nietrudno się domyślić terminem tym możemy określić wszystko, co nie należy do powyżej opisanej sfery sacrum. Profanum, czyli wszystko to, co związane jest z codziennością, przyziemnością, dosłownością i doczesnością (czasem w negatywnym sensie). Jest to wyrażenie nacechowane niejaką pogardą wobec życia doczesnego, jako tego, które oddalone jest bardzo od sfery absolutnej, sfery sacrum właśnie. Warto zauważyć, że od tego właśnie słowa pochodzi inne – profanacja, oznaczające z kolei wtargnięcie w sfer sacrum i naruszenie jej albo zupełne zniszczenie pewnych jej fragmentów. Sprofanować można tylko rzeczy bardzo istotne, najwyższej wagi, które wiążą się w bardzo dużym zaangażowaniem emocjonalnym wierzących w nie ludzi. Słowo „profan” określa człowieka, który swoją postawą i zachowaniem pozostaje daleko od sfery sacrum. Innym określeniem, którego można stosować w zastępstwie „profanum” jest po prostu świeckości. Termin często stosowany z nacechowaniem pejoratywnym.
Oba powyżej omówione sformułowania powstały w odniesieniu do zjawisk natury religijnej, lecz w języku współczesnym ich znaczenie znacznie się poszerzyło i dzisiaj możemy mówić również o sacrum w dziedzinie np. jakiejś konkretnej gałęzi sztuki, a profanem nazwać kogoś, kto nie zna oczywistych dla nas zwyczajów czy rytuałów, nie związanych bezpośrednio z kultem religijnym, ale na przykład z jakąś dziedziną, w której kręgu się obracamy, np. subkulturą.