Johanna Wolfganga von Goethe uważa się za prekursora romantyzmu, a jego utwory inspirowały wielu twórców epoki. Poeta ten jest twórcą ballady romantycznej „Król Olch”. Nowatorski gatunek łączy elementy epiki, liryki i dramatu. „Król Olch” jest częścią ballady operowej „Die Fischerin”.
Spis treści
Król Olch – analiza utworu i środki stylistyczne
Ballada romantyczna to gatunek literacki odznaczający się fascynacją folklorem. Kultura ludowa jest inspirującym tłem do opowieści zawierających tajemniczą treść, często fantastyczną bądź owianą grozą. Jest to gatunek synkretyczny, więc występuje w nim splot rozbieżnych poglądów i wymiana myśli odmiennych jednostek. W balladzie tego typu realizm przeplata się z motywami fantastycznymi, tworząc obraz pozornie sielankowy, a w rzeczywistości zagadkowy i przerażający.
W utworze „Król Olch” występuje trzech bohaterów: ojciec, syn i tytułowy król. Wszechwiedzący narrator występuje w trzeciej osobie. Pojawia się na początku i końcu utworu, pełniąc jedynie funkcje wprowadzenia i podsumowania. Uporządkowuje on nieco lakonicznie nierealistyczny wydźwięk ballady. W dużej mierze treścią „Króla Olch” jest dialog ojca i syna. Rozmowa przebiega emocjonalnie, co daje się zauważyć za sprawą wykrzyknień („Pójdź do mnie, mój chłopcze, w głęboki las!”).
Mrok lasu, wydaje się zatrważający, będąc podkreślonym przez liczne onomatopeje („szeleści olcha”, „szumi wrzos”). Upiorność niezmierzonego gąszczu drzew potęgują personifikacje („głuchy las”, „księżyc tańczy wśród czarnych pni”). Las ożywa, wzbudzony epitetami, nadającymi balladzie magicznego wydźwięku („srebrne królewny”, „przedziwne czary”, „złotolitą chustkę”). Powtórzenia i anafory wprowadzają do utworu transowy rytm, nasuwając na myśl miarowy odgłos uderzających o ziemię kopyt konia.
Król Olch – interpretacja utworu
Tłem dla utworu Goethego jest ciemna, niespokojna noc. Towarzyszy jej natura w postaci nieprzemierzonego lasu, wprowadzającego uczucie niepokoju. Mroczny gąszcz szumiąc i szeleszcząc złowrogo, staje się bohaterem ballady. Określenie „głuchy las” przywodzi na myśl nieczułość świata na bolączki człowieka. Przyroda często występuje w utworach romantycznych twórców, zafascynowanych jej przedwieczną, tajemną mocą. Zjawiska naturalne występujące w wierszu są zapowiedzią jego przygnębiającego wydźwięku. Gęsta mgła kojarzy się z nieznanym i z niepewnością. Silny wiatr ukazuje kruchość człowieka wobec praw przyrody. Księżyc to milczący świadek, słabo oświetlający drogę.
Każdy bohater ballady romantycznej „Król Olch” przedstawia inny punkt widzenia i jest częścią innego świata. Postać ojca symbolizuje rzeczywistość realistyczną. Jako dojrzały mężczyzna jest nośnikiem idei racjonalizmu i pragmatyzmu. Życie jest dla niego czarno-białe. Nie dowierzając słowom syna, próbuje go ochronić, zachować dla siebie. Będąc racjonalistą, niepodobieństwem jest dla niego akceptacja śmierci, gdyż wiąże się ona z czymś dla niego niepoznawalnym, obcym, zatrważającym. Pragnie uratować syna, jednak zostaje z nim tylko jego powłoka. Martwe ciało bez ducha, odkrywa mu marność tego w co wierzył.
Postać syna symbolizuje niepewność poszukującego, wędrowca. Słabość jego ciała, może odnosić się do chwiejności jego młodzieńczych poglądów. Iluminacja jakiej doznaje w chwilach agonii oddala go od znajomego, racjonalnego świata. Tym samym przybliża go do niepoznanego, do tajemnicy istnienia. Chłopiec musi wybierać między bezpieczeństwem i stabilnością w ramionach ojca, a wiarą w indywidualne odczucia i wrażenia.
Tytułowy król jest symbolem świata fantastycznego, do którego nie sięga myśl przyziemnego człowieka. Otoczony niebywałym przepychem, jest obietnicą raju. Zagadkowa postać króla, jak wszelka transcendencja, analogicznie przekreślana przez racjonalne umysły, może zostać uznana za halucynacje chłopca. Oniryczne obietnice króla są kuszące i ekscytujące, jednak trudno rozstrzygnąć jego zamiary. Goethe tworząc tę postać zainspirował się mitologią skandynawską, gdzie występowała ona w formie uwodzicielskiej kobiety, pałającej nienawiścią wobec mężczyzn. Król może zwiastować nadchodzącą śmierć i zuchwale kusić chłopca, ale też pokazać mu tajemnice magicznego lasu i przeprowadzić na drugą stronę.
Relacja trójki bohaterów odnosi się do zjawiska przemijania epok i zmian sposobu myślenia. Epoka oświecenia symbolizowana przez ojca przestaje mieć rację bytu, wyparta przez romantyzm pokazany w utworze na przykładzie zagubionego chłopca wypatrującego we mgle króla elfów. Przemierzanie drogi na pędzącym koniu, kojarzy się z nieuchronnym upływem czasu.
Umierający młodzieniec powinien być stopiony z odbiorcą „Króla Olch” zawładniętego enigmatyczną myślą romantyczną. Mieniące się złotem i srebrem barwy ciemnego lasu, wskazują, że nie wszystko jest takie jakie się wydaje. Być może, aby ucztować w magicznej krainie króla elfów należy stać się otwartym na świat niczym naiwne dziecko. Utwór Goethego daje odbiorcy pole do indywidualnych przemyśleń. Można go odczytywać zarówno racjonalnie, jak i irracjonalnie. Przez to staje się dziełem ponadczasowym i uniwersalnym.