Utwór “Krótkość żywota” Daniela Naborowskiego jest charakterystyczną dla baroku refleksją na temat przemijania, krótkości życia i kruchości człowieka. Jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych utworów tego siedemnastowiecznego poety.
Krótkość żywota – analiza utworu
Utwór ma formę epigramatu. To krótki utwór poetycki, który ma formę aforyzmu, czyli wyraża jakąś ważną, ogólną prawdę. Wywodzi się ze starożytnej Grecji, gdzie epigramaty były umieszczane na grobach, pomnikach czy darach dla bogów. Wiersz „Krótkość żywota” zawiera rymy parzyste (inaczej sąsiadujące), co jest charakterystyczne dla tego gatunku. Wiersz nie jest podzielony na strofy, co oznacza, że ma budowę stychiczną. Składa się z dwunastu wersów napisanych trzynastozgłoskowcem ze średniówką po siódmej sylabie.
Wiersz „Krótkość żywota” należy do liryki inwokacyjnej. Podmiot liryczny jest tu mędrcem, który zwracając się do czytelnika, wyjawia mu uniwersalne prawdy. O inwokacyjnym charakterze utworu świadczą czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej („byłeś”, „nabędziesz”, „myślisz”) i zaimki „ty”. Pod względem tematyki wiersz należy przyporządkować do liryki refleksyjno-filozoficznej, ponieważ dotyka on kwestii kluczowych dla ludzkiej egzystencji.
Wiersz należy do elitarnej poezji kultury. W związku z tym cechuje go dopracowana, uporządkowana i oszczędna forma, a także odwołania do kultury antyku, które ukazują wiedzę i erudycję autora. W związku z rodzajem liryki, do którego należy utwór pojawiają się w nim apostrofy np. „byłeś ty sam” albo „kiedy ty myślisz”, dzięki którym przesłanie utworu lepiej trafia do odbiorcy. Poeta posługuje się też wyliczeniem („dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt”), które w prosty sposób charakteryzuje ludzkie życie i jednocześnie jest jego symbolem. W wierszu znajdują się animizacje (ożywienia), które nadają upływowi czasu dynamizm („godzina za godziną niepojęcie chodzi”). Przekaz staje się mocniejszy dzięki hiperbolom takim jak „między śmiercią, rodzeniem byt nasz ledwie może nazwan być czwartą częścią mgnienia”. Środkiem artystycznym charakterystycznym dla epoki baroku jest antyteza („jutro – coś dziś jest, nie będziesz” lub „kolebka grobem”).
Krótkość żywota – interpretacja utworu
Głównym przesłaniem utworu jest to, że ludzkie życie jest niezwykle krótkie i człowiek szybko je traci. W wierszu ludzka egzystencja przedstawiona jest jako tragiczna. Człowiek jest bezradny wobec swojego losu. Świat ma określony porządek — „godzina za godziną niepojęcie chodzi”, ludzie przychodzą na świat, wydają potomstwo i zaraz umierają. Warunkiem istnienia jest śmierć. Choć człowieka przeraża śmierć i przemijanie, to nie może nic z nimi zrobić. Jest słaby, więc musi poddać się biegowi rzeczy. Ewentualny bunt nie miałby żadnego sensu. Aby podkreślić to, jak bardzo krótkie jest życie, poeta zwraca się do czytelnika jak do zmarłego („byłeś ty sam”, „a żeś był”). Człowiek jest tak blisko śmierci, że jest prawie martwy. Poeta określił życie za pomocą symboli takich jak: dźwięk, dym, wiatr, błysk, głos, punkt. Wszystko to rzeczy ulotne i niestałe. Ich natura jest podobna do ludzkiej. Ludzie życie trwa mniej niż chwila („byt nasz ledwie może nazwan być czwartą częścią mgnienia”). Wiersz zawiera motyw vanitas, czyli symbol kruchości ludzkiego życia. Motyw ten pochodzi z biblijnej księgi Eklezjastesa, gdzie jest napisane: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (łac. „Marność nad marnościami i wszystko marność”).
