„Marność” to utwór Daniela Naborowskiego, który wyraża charakterystyczny dla epoki baroku światopogląd. Przesłanie wiersza opiera się na krytyce dóbr doczesnych i zachęcie do skupienia się na sprawach boskich.
Marność – analiza utworu i środki stylistyczne
Wiersz „Marność” to fraszka. W związku z tym jest zwięzłym utworem niewielkiej objętości z wyraźną puentą. Ważnym elementem tego gatunku jest występowanie rymów, w tym przypadku dokładnych o układzie parzystym (inaczej sąsiadującym). Choć najczęściej fraszki kojarzą się z lekkim i żartobliwym charakterem, to fraszka Daniela Naborowskiego porusza poważną tematykę.
Utwór nie zawiera podziału na strofy, a więc ma budowę stychiczną. Składa się z dziesięciu wersów napisanych siedmiozgłoskowcem. W związku z tym rytm wiersza jest szybki i dynamiczny, co może się odnosić do przemijania materialnego świata i zbliżania się człowieka do śmierci. Utwór należy do liryki podmiotu zbiorowego, ponieważ jest napisany w imieniu całej ludzkości, o czym świadczy poruszanie uniwersalnych kwestii i zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej („Miłujmy i żartujmy”). Ze względu na temat utwór można przyporządkować do liryki refleksyjno-filozoficznej, ponieważ dotyka problemów ludzkiej egzystencji.
Warstwa artystyczna wiersza wydaje się uproszczona, jednak zawiera on kunsztowne środki stylistyczne, który uwydatniają przesłanie i nadają mu niezwykłą formę. W utworze pojawia się inwersja („miłujmy i żartujmy, żartujmy i miłujmy”). Poeta zastosował metafory takie jak: „świat hołduje marności” czy „fraszką śmierć i trwoga” i epitety np. „ziemskie włości”. W wierszu można zauważyć przerzutnie, czyli przeniesienie części zdania do kolejnego wersu. Utwór zawiera pleonazm, czyli tzw. masło maślane – „marna marność”. Ten zabieg ma na celu podkreślenie, jak bardzo marny jest świat.
Marność – interpretacja utworu
Utwór kręci się wokół ważnego dla baroku motywu vanitas, do którego odwołuje się już sam tytuł. Motyw ten pochodzi z biblijnej Księgi Eklezjastesa (Koheleta), której myślą przewodnią jest: „Vanitas vanitatum et omnia vanitas” (łac. „Marność nad marnościami i wszystko marność”). Motyw vanitas miał przypominać ludziom o ich śmiertelności i o tym, że wszystko, co ich otacza jest ulotne. Motyw ten często był wiązany z sentencjami „memento mori” i „carpe diem”, które również kierują uwagę na nieubłagany upływ czasu. Poruszanie tematu przemijania jest charakterystyczne dla twórczości Daniela Naborowskiego.
W wierszu „Marność” pojawia się stwierdzenie, że człowiek zajmuje się bezwartościowymi i ulotnymi rzeczami – „Świat hołduje marności”. Przykładowo może to być zabieganie o zaszczytną pozycję społeczną, gromadzenie pieniędzy, kupowanie dużej ilości nieruchomości czy innych dóbr materialnych. Taka postawa jest błędna, ponieważ „wszytkie ziemskie włości” to „marna marność”, czyli coś bez jakiegokolwiek znaczenia. Choć człowiekowi może się wydawać, że sprawy doczesne są istotne, to wynika to wyłącznie z jego ograniczonej perspektywy. Gdy człowiek spojrzy na świat z szerszej perspektywy, zauważy, że wszystko jest skazane na zniszczenie, a on sam szybko starzeje się i umiera. Co za tym idzie nie warto koncentrować się na tym, co tak prędko przemija.
