Wiersz “Odpowiedź” Tadeusza Różewicza można zaliczyć do liryki autotematycznej, bowiem poświęcony jest rozważaniom dotyczącym istoty poezji i poety jako jednostki. Utwór wchodzi w skład tomiku “Pięć poematów”, wydanego w 1950 roku.
Odpowiedź – analiza wiersza i środki stylistyczne
Jest to wiersz wolny o budowie charakterystycznej dla poezji współczesnej.
Utwór należy do liryki bezpośredniej, poeta mówi o sobie, używa czasowników w 1 osobie: “kupuję”, “muszę” oraz zaimków osobowych i dzierżawczych: “ode mnie”, mojego”. Można w wierszu odnaleźć również elementy liryki zwrotu do adresata, którym okazuje się poeta, chcący siebie samego przekonać, czym powinna być poezja. Używa w tym celu apostrofy: “odrzuć ją”, “stwórz nową”.
Utwór Różewicza składa się z ośmiu strof o zróżnicowanej ilości wersów, a wersy z kolei maja różną ilość sylab. W wierszu odnajdziemy przerzutnię: “czego żąda ode mnie / poezja”, “któremu kupuję / małe ubranko”. W utworze brak znaków interpunkcyjnych, a także rymów – jest to wiersz biały.
Poezja, jako bohaterka monologu podmiotu lirycznego, zostaje scharakteryzowana za pomocą personifikacji: “żąda ode mnie poezja”, stwórz nową, która buduje…”. Snując refleksję o sile uczuć, poeta zastosował animizację: “czy te ludzkie uczucia zabijają poezję”. Fakt, że poeta jest zwykłym człowiekiem, zajmującym się codziennymi sprawami, podkreślają epitety: “małe ubranko”, “mała stacja kolejowa”, “uczucia powszechne” . Poeta czuje jak każdy, stwierdza podmiot liryczny, używając metafor: “ludzie […] którym rozdałem oczy usta i ręce i odbieram”, “każdy z nas chce dotknąć pomocnej ręki drugiego człowieka”. O absurdalnych wymaganiach wobec twórcy podmiot liryczny informuje, używając wyliczenia i porównania: “Czy wyrzeczenia odosobnienia i melancholii / Abym szedł przez tłum/ jak przez powietrze”. Są w utworze frazy, przybierające formę pytań retorycznych, choć nie kończy ich znak zapytania. “Czego żąda ode mnie poezja” – zastanawia się osoba mówiąca.
Odpowiedź – interpretacja
Wiersz poprzedzony jest motem zaczerpniętym z Goethego: ‘Edel sei der Mensch, /Hilfreich und gut”, czyli: “Człowiek niech będzie szlachetny / pomocny bliźnim, dobry”. Do tych słów nawiązuje Różewicz, odrzucając koncepcję poety jako jednostki wyobcowanej.
