Utwór Adama Mickiewicza „Romantyczność” wchodzi w skład zbioru „Ballady i romanse”, wydanego w 1822 roku. Publikacja tego tomu jest uznawana za początek polskiego romantyzmu. Autor zestawił ze sobą światopogląd oświeceniowy i romantyczny.
Romantyczność – analiza utworu
Ballada to gatunek synkretyczny. Łączy w sobie cechy epiki (obecność narratora), dramatu (dialogi) oraz liryki (budowa wierszowana, rymy). Utwór składa się z piętnastu strof o różnej liczbie wersów. Ilość zgłosek w obrębie wersu również nie jest stała. Pojawiają się rymy krzyżowe.
O wydarzeniach opowiada narrator, który również bierze w nich udział i zabiera głos. Jest wykształconym mężczyzną, ale staje po stronie prostego ludu, a nie racjonalnie myślącego Starca. Bohaterami ballady są Karusia, zmarły Jasieńko, Starzec oraz mieszkańcy miasteczka. Utwór stanowi przykład romantycznej fascynacji ludowością. Poeta zastosował elementy gwary ludowej („dzieweczko”, „tyżeś to w nocy”, „dziewczyna duby smalone bredzi”, „oczki”).
Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana. Pojawiają się liczne epitety („dzień biały”, „żywego ducha”, „martwa opoka”, „biała sukienka”, „zimne dłonie”, „złych ludzi”, „duby smalone”, „prawd żywych”) oraz wykrzyknienia („Słuchaj, dzieweczko!”, „To ty, Jasieńku! Ach! i po śmierci kocha!”, „Ach, to on! lica twoje, oczki twoje!”, „Przyciśnij mnie, do ust usta!”, „Ach, jak tam zimno musi być; w grobie! Umarłeś! tak, dwa lata!”, „Mój Boże!”, „Ach! stój, Jasieńku!”, „Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu! Miej serce i patrzaj w serce!”). Zastosowano także metafory („duchy karczemnej tworem gawiedzi, w głupstwa wywarzone kuźni”, „widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce”), personifikacje („martwe znasz prawdy”, „prawd żywych”), porównania („to jak martwa opoka nie zwróci w stronę oka”, „sam ty biały jak chusta”), zdrobnienia („dzieweczko”, „pomaleńku”, „Jasieńka”, „sukienka”, „szkiełku”), pytania retoryczne („Ty już umarłeś?”, „Czego się boję mego Jasieńka?”, „To może we śnie?”) oraz powtórzenia („lica twoje, oczki twoje”, „do ust usta”, „i ja to słyszę, i ja tak wierzę”, „miej serce i patrzaj w serce”).
Romantyczność – interpretacja ballady
Ballada jest uznawana za literacki manifest polskiego romantyzmu. Powstała w styczniu 1821 roku, gdy Mickiewicz przebywał w Wilnie. Jest drugim utworem zbioru „Ballady i romanse”, zaraz po sentymentalnym wstępie zatytułowanym „Pierwiosnek”. Otwiera nie tylko debiutancki zbiór poezji Mickiewicza, ale też nową epokę polskiej literatury.
Utwór zrywa z ideałami epoki oświecenia i przedstawia światopogląd młodego pokolenia romantyków. Mickiewicz starał się opisać przewagę intuicji nad rozumem na przykładzie historii zakochanej do szaleństwa Karusi. Ballada w czasach jej publikacji była utworem dość kontrowersyjnym. Autor wszedł w polemikę z Janem Śniadeckim, autorem „Rozprawy o pismach klasycznych i romantycznych”. Mickiewiczowi zarzucano również zbyt śmiałą erotykę.
Utwór składa się z dwóch części. Pierwsza z nich przedstawia losy Karusi. Dziewczyna nie może pogodzić się ze śmiercią swojego ukochanego Jasieńka. Chłopak odszedł dwa lata temu, ale Karusia wciąż nie wróciła do normalnego funkcjonowania. Dziewczyna zachowuje się, jakby odeszła od zmysłów, w środku dnia widzi ukochanego w środku miasteczka i z nim rozmawia. Karusia myśli, że jest noc i potajemnie spotyka się w domu z Jasieńkiem. Obawia się, że usłyszy ją macocha. Żali się ukochanemu na swój los, czuje się samotna wśród ludzi, którzy jej nie rozumieją.