Andrzej Frycz Modrzewski – biografia

An­drzej Frycz Mo­drzew­ski uro­dził się 20 wrze­śnia 1503 roku w Wol­bo­rzu i tam­że zmarł w roku 1572. W swo­im ży­ciu peł­nił funk­cję se­kre­ta­rza kró­lew­skie­go, a do hi­sto­rii prze­szedł jako je­den z naj­wy­bit­niej­szych pol­skich my­śli­cie­li po­li­tycz­nych.

Życiorys Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Młodość i edukacja

Na świat przy­szedł jako syn Ja­ku­ba, któ­ry był dzie­dzicz­nym wój­tem Wol­bo­rza. Oj­ciec uży­wał przy­dom­ka „Fricz”, któ­rym An­drzej za­stą­pił swo­je dru­gie imię – Piotr. An­drzej Mo­drzew­ski w wie­ku 11 lat opu­ścił dom ro­dzin­ny i wy­je­chał do Kra­ko­wa, aby po­bie­rać na­uki w tam­tej­szej szko­le pa­ra­fial­nej. Trzy lata póź­niej, w roku 1517 za­pi­sał się na stu­dia do Aka­de­mii Kra­kow­skiej, któ­re ukoń­czył ze stop­niem ba­ka­ła­rza 13 grud­nia 1519. Ogrom­ny wpływ na jego dal­sze losy wy­war­ły stu­dia pod­ję­te w Wit­ten­ber­dze, gdzie za­zna­jo­mił się z ide­ami re­for­ma­cji Mar­ci­na Lu­tra.

Powrót do ojczyzny

W roku 1522 po przy­ję­ciu niż­szych świę­ceń ka­płań­skich roz­po­czął pra­cę w kan­ce­la­rii pry­ma­sa Jana Łaskie­go. Se­kre­ta­rzem kró­lew­skim na dwo­rze Zyg­mun­ta I Sta­re­go zo­stał w 1547 roku, a sześć lat póź­niej – po­dob­nie jak wcze­śniej jego oj­ciec – ob­jął funk­cję wój­ta ro­dzin­nej miej­sco­wo­ści, Wol­bo­rza. Oże­nił się w 1560 roku z Ja­dwi­gą Ka­mień­ską, ku­zyn­ką swo­je­go przy­ja­cie­la An­drze­ja Cie­siel­skie­go. Kon­tro­wer­syj­ny ślub du­chow­ne­go był przy­czy­ną wie­lu z jego przy­szłych kło­po­tów, m.in. utra­tę po­sa­dy wój­ta. Po­zo­sta­wił po so­bie licz­ne dzie­ła i roz­pra­wy, a tak­że trój­kę po­tom­stwa (An­drze­ja, Łucję i Elż­bie­tę). Zmarł na mo­ro­we po­wie­trze (na­zwa sto­so­wa­na dla wszyst­kich cho­rób za­kaź­nych epo­ki) w 1572 roku. Pod ko­niec ży­cia cie­szył się złą re­pu­ta­cją, dla­te­go też jego po­chó­wek miał po­ta­jem­ny cha­rak­ter – lo­ka­li­za­cja gro­bu po­zo­sta­je nie­zna­na do dziś.

Działalność i myśl polityczna

Przeciw Kościołowi

Stu­dia w pań­stwie ogar­nię­tym re­for­ma­cją zna­czą­co ukształ­to­wa­ły po­glą­dy Fry­cza Mo­drzew­skie­go. Po po­wro­cie do kra­ju uczęsz­czał na taj­ne dys­pu­ty teo­lo­gicz­ne, któ­re zna­la­zły od­bi­cie w jego po­stu­la­tach na­tu­ry po­li­tycz­nej. W 1551 roku ukoń­czył swo­je opus ma­gnum, czy­li „O na­pra­wie Rze­czy­po­spo­li­tej”. Słyn­na roz­pra­wa uka­za­ła się po ła­ci­nie, a tak­że zo­sta­ła prze­ło­żo­na na ję­zyk nie­miec­ki. Księ­ga „O ko­ście­le” zo­sta­ła uzna­na przez wła­dze ko­ściel­ne za he­re­zję, dla­te­go też całe dzie­ło zo­sta­ło umiesz­czo­ne przez nie na In­dek­sie Ksiąg Za­ka­za­nych. W swym trak­ta­cie Mo­drzew­ski za­warł wie­le kon­tro­wer­syj­nych po­stu­la­tów, jak np. utwo­rze­nie pol­skie­go ko­ścio­ła na­ro­do­we­go, nie­za­leż­ne­go od wła­dzy pa­pie­skiej, a pod­le­ga­ją­ce­go je­dy­nie na­ro­do­wi i jemu słu­żą­ce­mu.

Postulaty społeczno-polityczne

Myśl po­li­tycz­na An­drze­ja Fry­cza Mo­drzew­skie­go w wie­lu punk­tach wy­prze­dza­ła swo­je cza­sy. Do­ma­gał się eli­mi­na­cji przy­wi­le­jów i zrów­na­nie wszyst­kich grup spo­łecz­nych wo­bec pra­wa. W swych dzie­łach opo­wia­dał się za pie­czą pań­stwa nad go­spo­dar­ką – ze szcze­gól­nym uwzględ­nie­niem ochro­ny ro­dzi­mej pro­duk­cji po­przez sto­so­wa­nie ceł na im­por­to­wa­ne do­bra. Łączył idee pro­tek­cjo­ni­stycz­ne z ele­men­ta­mi dzi­siej­sze­go pań­stwa do­bro­by­tu – po­stu­lo­wał oto­cze­nie ubo­gich opie­ką przez wła­dze pań­stwa, utwo­rze­nie pu­blicz­ne­go szkol­nic­twa, li­kwi­da­cję feu­dal­nych zwy­cza­jów i wy­zy­sku chło­pów. Rów­nie sta­now­cze po­glą­dy pre­zen­to­wał w za­kre­sie po­rząd­ku spo­łecz­ne­go, gdyż był zwo­len­ni­kiem kary śmier­ci nie tyl­ko za za­bój­stwo, ale też za kra­dzież.

Ważniejsze dzieła

An­drzej Frycz Mo­drzew­ski był wy­bit­nym przed­sta­wi­cie­lem pol­skie­go re­ne­san­su. Jego po­stę­po­we po­glą­dy ścią­ga­ły na nie­go uwa­gę i wro­gość ów­cze­snych moż­nych, ale też spo­łe­czeń­stwa. Ce­nio­ny przez kró­la otrzy­mał od nie­go list że­la­zny, któ­ry był gwa­ran­tem oso­bi­ste­go bez­pie­czeń­stwa. Nie­chęć ze stro­ny szlach­ty wzbu­dza­ły dą­że­nia Mo­drzew­skie­go do rów­no­ści wo­bec pra­wa, któ­rej dał wy­raz tak­że w dzie­le „Łaski, czy­li o ka­rze za mę­żo­bój­stwo”, gdzie sta­now­czo sprze­ci­wiał się róż­ni­co­wa­niu kar za za­bój­stwo dla przed­sta­wi­cie­li wyż­szych sta­nów. W „Ora­tio Phi­la­le­this pe­ri­pa­te­ti­ci” wsta­wił się za miesz­cza­na­mi do­ma­ga­jąc się nada­nia im praw do na­by­wa­nia ma­jąt­ków ziem­skich.

Twór­czość An­drze­ja Fry­cza Mo­drzew­skie­go sta­ła się wzo­rem dla póź­niej­szych po­ko­leń re­ali­stów po­li­tycz­nych i my­śli­cie­li. Jego idee pań­stwa pra­wa, spra­wie­dli­wo­ści i rów­no­ści spo­łecz­nej w wie­lu punk­tach ak­tu­al­ne są na­dal.