Czasy, w których żyje człowiek, mają ogromny wpływ na to, w jaki sposób patrzy on na rzeczywistość, a także reaguje na nią. Czasy się zmieniają, a wraz z nimi warunki, w których żyjemy, mody, obyczaje, ustroje państwowe, a także technologie, z którymi mamy do czynienia. To wszystko sprawia, że zmienia się nasze patrzenie na rzeczywistość. To, co było nieosiągalne dla naszych przodków, dla nas jest banałem, na który nie zwracamy uwagi. Marzymy o innych rzeczach, innych rzeczy się boimy, podlegamy innym modom, również światopoglądowym i intelektualnym. W zależności od czasów, co innego znaczą dla nas takie pojęcia jak szlachetność, honor czy uczciwość. Zmiany te bardzo dobrze można uchwycić, śledząc zmiany jakie zachodziły w literaturze na przestrzeni ostatnich kilku tysięcy lat.
Jednym z najwcześniejszych dzieł literatury europejskiej jest Iliada Homera. To epos opowiadający o ostatnim etapie wojny trojańskiej. Opowieść ta przesiąknięta jest wiarą w panteon greckich bóstw, dzisiaj nazywanego mitologią. Bogowie odpowiadają za wybuch konfliktu, a także czynnie angażują się w jego przebieg. Świat antyczny przesiąknięty był bowiem wiarą, religijnością. Sam Homer w inwokacji do swojego dzieła zwraca się do bóstwa, które miało dać mu natchnienie do pisania. W Iliadzie to Afrodyta ponosi winę za wybuch wojny, ponieważ przez swoją pychę, obiecała Parysowi, że zakocha się w nim Helena, najpiękniejsza kobieta na ziemi, mimo że ta była już żoną Menelaosa, króla Sparty. To wywołało wojnę, w konsekwencji której Troja została unicestwiona. Również w Odysei wielką rolę odgrywają greccy bogowie. To Posejdon bowiem sprawia, że Odys nie może powrócić do rodzinnej Itaki aż przez dziesięć lat. Można więc wysnuć wniosek, że ludzie żyjący w antyku traktowali mitologicznych bogów jako odpowiedź na wiele zjawisk, których nie byli w stanie wytłumaczyć sobie w inny sposób. Bogowie brali czynny udział w życiu codziennym, istnieli w świadomości całych społeczeństw i narodów, pełnili ważną funkcję w kształtowaniu patrzenia ludzi na rzeczywistość.
W średniowiecznej Europie równie ważna była wiara, lecz było to wiara chrześcijańska, wiara w jednego Boga. Świat do tego stopnia zdominowany był przez teocentryzm, że w dużej większości artyści nie podpisywali swoich dzieł, twierdząc, że tworzą je na chwałę bożą, a nie dla rozsławienia własnych nazwisk. Sam Bóg pełnił jednak podobną rolę, co postaci mitologiczne w antyku. Ważną rolę edukacyjną odgrywali święci, czyli ludzie charakteryzujący się tak wielką i silną wiarą, że zwierzchnictwo Kościoła wynosiło ich na ołtarze.
Przykładem może być święty Aleksy, którego żywot do dziś znajduje się w kanonie lektur jako najbardziej charakterystyczny przykład średniowiecznej hagiografii. Aleksy pochodził z bardzo zamożnej rodziny i niczego nie brakowało mu do szczęścia, jednak postanowił oddać swoje życie Bogu. Rozdał cały swój majątek, a sam przeżył większość życia jako żebrak, poświęcając większość czasu na modlitwę i kontemplację. Średniowiecze to również czas wielkich wojen religijnych. Paradoksalnie rycerze ruszali do boju z modlitwą i imieniem Boga na ustach. Dobrym tego przykładem jest odśpiewanie Bogurodzicy przez wojsko polsko-litewskie przed bitwą pod Grunwaldem w Krzyżakach Henryka Sienkiewicza.
Współcześnie nie przywiązujemy już aż tak wielkiej wagi do religii. Odciska to swój ślad w literaturze. Dżuma Alberta Camusa opowiada o fikcyjnym mieście, Oranie, dotkniętym epidemią tytułowej zarazy. W cierpieniu ludzi dotkniętych chorobą oraz w poświęceniu tych, którzy starają się pomóc, nie ma strachu przed Bogiem. Widząc ogrom cierpienia ludzkiego, trudno było wierzyć w miłosierdzie boskie. Nawet duchowny, ojciec Paneloux, który na początku epidemii grzmiał z ambony, że dżuma jest karą bożą za niewystarczającą pobożność mieszkańców Oranu, widząc okropną śmierć młodego chłopaka, zmienił się i zamiast ograniczać się do modlitwy, włączył się do praktycznej pomocy.
Powyższe przykłady skupiają się na tym, jak w rozmaitych epokach ludzie rozumieli Boga, wiarę, religię. To jedna z najbardziej fundamentalnych części życia ludzkiego w kwestii zmian, jakie zachodzą w jego patrzeniu na rzeczywistość i odbieraniu jej. Na tym przykładzie widać dobrze, czym różnimy się od swoich przodków. Warto też zastanowić się jak literatura opisze człowieka i jego świat wewnętrzny w przyszłości.