Pozytywizm polski to jedna z najbardziej specyficznych epok historyczno-literackich. Powstał na fundamencie rozczarowania ideami romantycznymi i tragicznej klęski powstania styczniowego. Promował cierpliwą i pokorną pracę, która miała skutkować uzyskaniem dobrobytu, edukację i aktywizm społeczny. Dał polskiej literaturze jedne z najwybitniejszych dzieł prozatorskich. Sprawdźmy, co charakteryzowało najwybitniejsze jednostki polskiego pozytywizmu!
Spis treści
Aleksander Świętochowski
Pisarz, dramaturg, myśliciel, publicysta i historyk. Człowiek, którego filozoficznej działalności zawdzięczamy sprecyzowanie głównych idei epoki pozytywizmu. Był zwolennikiem liberalizmu społecznego, promował pracę u podstaw, czynnie działał w kierunku udostępniania edukacji w środowiskach wiejskich. Walczył o równouprawnienie kobiet oraz mniejszości etnicznych i narodowych w Polsce. Był równocześnie przeciwnikiem idei sanacyjnych oraz klerykalizmu. Jego najważniejsze dzieła programowe to My i wy oraz Praca u podstaw.
Bolesław Prus (Aleksander Głowacki)
Bolesław Prus to prozaik, nowelista i eseista, uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy polskich. Autor takich arcydzieł literatury jak Lalka czy Faraon. Prus był społecznikiem, co dobrze widać w jego twórczości, w której poruszał tematy nie tylko narodowo-polityczne, lecz także po prostu życiowe: opisywał trudne warunki życia ludzi ubogich, brak wystarczającego dostępu do opieki medycznej. Często skupiał się również na kwestiach moralnych, jako że twierdził iż nie da się w literaturze wyodrębnić poszczególnych dziedzin życia, które jest mieszanką ich wszystkich. Pisarz oprócz działań literackich, angażował się społecznie – fundował stypendia dla dzieci z biednych rodzin, walczył o prawa robotników, wspierał ubogich. Był patriotą, nie popierał idei romantycznych, twierdził, że zanim Polacy znowu zawalczą o niepodległość, muszą najpierw przełamać swoje zacofanie cywilizacyjne i „chorobę ducha”.
Eliza Orzeszkowa
Jedna z najwybitniejszych pisarek polskich doby pozytywizmu. Krytykowała przemijający świat szlachty i arystokracji polskiej, jako grup społecznych zupełnie nieprzystosowany do życia w nowych czasach rewolucji przemysłowej i rodzącego się kapitalizmu. Była zwolenniczką zmian i reform społecznych, które miały doprowadzić do utworzenia nowej struktury społeczeństwa polskiego. Promowała edukację na szeroką skalę, a także tolerancję wobec mniejszości, równouprawnienie kobiet oraz filantropię. Z czasem poglądy te ulegały stopniowej degradacji – „nowy” świat niósł tyle samo rozczarowania, co stary. W przeciwieństwie do innych pozytywistów, była zwolenniczką romantycznego modelu walki o niepodległość kraju.
Henryk Sienkiewicz
Najpopularniejszy i najbardziej legendarny pisarz polski, autor Trylogii, która stanowi chyba najpopularniejszą sagę w narodowej literaturze. Sam Sienkiewicz w odróżnieniu od myślicieli programowych pozytywizmu, którzy skłaniali się ku patrzeniu w przyszłość, był tradycjonalistą, czego dawał głębokie przykłady w swojej prozie historycznej, gdzie „ku pokrzepieniu serc” przypominał chwalebne momenty z dziejów Rzeczypospolitej, niejednokrotnie przy tym mijając się z prawdą. Sienkiewicz jeśli chodzi o poglądy, był konserwatystą. Był przekonany o wybitności narodu polskiego, Kościoła Katolickiego czy białej rasy nad innymi. Poglądy te jednak stają się mniej istotne w obliczu jego realnych działań. Sienkiewicz ufundował lub pomógł w utworzeniu wielu funduszy na rzecz literatów cierpiących niedostatek lub artystów chorujących na gruźlicę. Ze względu na majętność finansową, fundował budowę jednostek oświatowych oraz kościołów. Patriotyzm narodowy uważał za drogę do szczęścia ludzkości.