Jest wiele dróg, jakimi podążać może nasz umysł w myśleniu o świecie i jego rozwoju. W ostatnim czasie (a jak się okazuje już w epokach wcześniejszych) dominują dwie z nich: konserwatyzm, czyli przywiązanie do tradycji oraz niechęć do dokonywania drastycznych zmian społecznych, oraz postępowość, czyli skłonność ku ciągłemu rozwojowi i przyjmowania wszystkich najnowszych tendencji i mód. Obie te drogi mają zarówno swoje zalety, jaki i wady, im obu należy się równy szacunek, niezależnie od tego, co sami o nich myślimy. Sławomir Mrożek jednak już wiele lat temu dokonał zabiegu dramatycznego, który miał przyrównać oba te podejścia w niecodziennym środowisku. Mowa rzecz jasna o Tangu.
Tango Sławomira Mrożka to utwór, którego głównym wątkiem jest właśnie ścieranie się dwóch idei – konserwatyzmu i postępowości. Starcie to jednak jest wzięte w duży cudzysłów, ponieważ zwolennikiem konserwatyzmu jest człowiek młody, a zwolennikami postępu i wyzwolenia są jego rodzice, z natury rzeczy dużo starsi. W codziennym świecie taka sytuacja przydarza się niezwykle rzadko. Dzięki temu zabiegowi możemy się jednak przyjrzeć obu tym tendencjom z ciekawej perspektywy.
Syn Artur, student medycyny, pragnie powrotu do standardowego modelu rodziny, ponieważ zwyczajnie nie wie jak on sam ma funkcjonować w społeczeństwie mając za fundament wychowanie w domu o odwróconych wartościach. Jego rodzice jednak, Eleonora i Stomil, uważają, że to bardzo szeroko rozumiana wolność jest najważniejszą wartością w życiu człowieka, wartością, którą jako młodzi ludzie sob ie wywalczyli i z której nie zamierzają rezygnować. Opowiadają się za postępem, mają siebie samych za ludzi wyzwolonych, kroczących z duchem czasu. Na tym tle, Artur wypada na zacofanego i nie pasującego do swoich czasów konserwatystę, który na siłę i za wszelką cenę próbuje zmienić stan, który pasuje wszystkim oprócz niego. Warto jednak zwrócić uwagę, że wolność od wszelkich reguł prowadzi do krzywdy, Ala zdradza Artura, czym wpędza go w rozpacz. Na koniec władzę w domu przejmuje Edek, który uosabia bezmyślną siłę i pokazuje, że tam, gdzie postęp nie idzie w parze z rozsądkiem, otwierają się szeroko drzwi dla terroru.
Sprzeczność konserwatyzmu i postępowości widoczny jest również w Przedwiośniu Stefana Żeromskiego. Główny bohater, Cezary Baryka, trafia do Polski, kraju swoich przodków i zostaje wciągnięty w młyn polityczno-społecznych koncepcji na odbudowę kraju po stu dwudziestu trzech latach niewoli. Jedna z nich reprezentowana przez Szymona Gajowca jest bardzo konserwatywna i sprowadza się do dokładnych, ale bardzo powolnych przemian społecznych dokonywanych za pomocą reform. Istnieje jednak wówczas silny ruch komunistyczny, który głosi hasła rewolucyjne i pragnie zniszczenia „starego ładu” siłą. Komuniści pragnęli szybkiego postępu, a za taki uważali wprowadzenie idei bolszewickich i ustroju komunistycznego.
