Naturalizm w Chłopach Władysława Reymonta

Autor: Grzegorz Paczkowski

Chłopi Władysława Reymonta powstawali w epoce modernistycznej, która charakteryzowała się bardzo specyficznymi trendami w sztuce, zwłaszcza w literaturze. Za wartościową literaturę uważano taką, która ukazuje świat takim, jakim widzi go autor. Musiał być więc to obraz zarówno realistyczny, jak i subiektywny. Świat przedstawiony miał być odbiciem tego, co autor o nim myśli i co w związku z nim czuje. Prowadziło to do tendencji naturalistycznych, które bardzo widocznie obecne są w powieści polskiego noblisty. 

Naturalizm Chłopach przejawia się przede wszystkim bardzo dokładnym opisem życia lipieckiej społeczności. Reymont bardzo wiele miejsca poświęcił na charakterystykę zarówno codziennego życia i codziennych, prostych kontaktów międzyludzkich, jak i świąt, wesel, nabożeństw, obrzędów religijnych, rytuałów, czy po prostu utartych zwyczajów. Dzięki temu czytelni jest w stanie dokładnie zrozumieć życie tytułowych chłopów, może poczuć się częścią wsi, może lepiej zrozumieć motywacje i postawy bohaterów. Reymont z dokładnością naukowca przypatruje się wsi, jej życiu oraz źródłom tego, że to życie wygląda w taki, a nie inny sposób. Jest świadom (a dzięki temu i czytelnik może tę świadomość zyskać), że wieś polska nie jest przestrzenią wyrwaną z szerzej pojętego czasu i miejsca historycznego. Zachowania jej mieszkańców wynikają z wydarzeń historycznych, z tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie, wreszcie z bardzo ciężkiego trybu pracy i codziennej walki o byt.

No właśnie – byt. Chłopi u Reymonta żyją w bardzo bliskim kontakcie z naturą. Są świadomi jej mechanizmów, jej cyklu obumierania i odradzania się. Żyją w zgodzie z nimi. Sami zresztą w dużej mierze działają w sposób instynktowny, powodowany chęcią przeżycia w możliwie jak najlepszych warunkach. Znajduje tu odzwierciedlenie zasada deterministyczna, charakterystyczna dla prozy modernistycznej, według której głównym motorem działań ludzkich jest właśnie biologia. Ludzie więc zachowują się w sposób dyktowany przez ich fizyczność, jakkolwiek by chcieli od tego uciec. Naturalizm w Chłopach objawia się również w technice pisarskiej Reymonta. Nie szczędzi on czytelnikowi bardzo nieraz brutalnych i drastycznych opisów, które jednak muszą być takie, a nie inne, gdyż tak widzi je autor. Widać to w opisie śmierci Kuby Sochy, który umiera z wykrwawienia po samodzielnym amputowaniu sobie nogi siekierą. Naturalistyczne są również opisy wsi, jej przyrody, krajobrazu. Natura wydaje się żywa, niemal bierze udział w wydarzeniach fabularnych, ma rzeczywisty wpływ na to, jak żyją, pracują i jak się czują chłopi. Dzieło Reymonta to jedno z najważniejszych dokonań polskiej literatury doby Młodej Polski i jeden z najwybitniejszych przykładów tendencji naturalistycznych w narodowej prozie. 

Dodaj komentarz