Postawa prometejska, zwana również po prostu „prometeizmem”, jest to postawa charakteryzująca się zdolnością do poświęcenia się przez jednostkę w imię dobrobytu i szczęścia zbiorowości. Termin ten pochodzi z mitologii greckiej, gdzie postać Prometeusza została opisana jako postać stworzyciela istoty ludzkiej. Tytan ten nie tylko powołał człowieka do życia, lecz także ukochał go z całego serca i postanowił nauczyć go podstawowych czynności i rzemiosł, by ten nieporadny z początku byt był w stanie poradzić sobie samodzielnie. Najważniejszym darem Prometeusza dla człowieka był ogień, który tytan wykradł z Olimpu wbrew zakazowi Zeusa, który w człowieku dopatrywał się zagrożenia swej władzy. Prometeusz za swoje nieposłuszeństwo został ukarany przybiciem do gór Kaukazu, gdzie wielki jastrząb wydziobywał mu wątrobę, która co noc odrastała, by rana nigdy nie mogła się zagoić. Cierpiał więc męki przez swoją miłość do ludzi.
Prometeizm stał się bardzo częstym motywem w sztuce i w literaturze epok późniejszych. Dobrym tego przykładem jest polski romantyzm naznaczony w wielu przypadkach metafizycznym podejściem do kwestii narodu, zniewolenia, wyzwoleńczej walki, czy uzyskania władzy za pomocą uczuć i emocji. Prometeizm w tym przypadku polegał na tym, że wybitna jednostka miałaby poświęcić się za ojczyznę, by ta mogła został wyswobodzona spod jarzma trzech zaborców. Dobrym przykładem takiej postawy jest Wielka improwizacja z Dziadów cz. III Adama Mickiewicza, najwybitniejszego dramatu romantycznego w polskiej literaturze. Gustaw, młody romantyk, przemienia się w Konrada, wybitną indywidualność obdarzoną nieprawdopodobnymi zdolnościami duchowymi. Konrad poświęca całe swoje życie i wszystkie swoje zdolności i talenty jednemu celowi: przywróceniu wolności narodowi polskiemu. Podobną postawę reprezentuje również Kordian, tytułowy bohater najsłynniejszego dramatu Juliusza Słowackiego, który również doznaje wielkiej romantycznej przemiany, która stawia przed nim jeden jedyny cel: zrobić wszystko, by Polska odzyskała niepodległość.
Postawa prometejska to jeden z najpopularniejszych motywów w literaturze i kulturze europejskiej, pojawia się w różnych dziełach w zasadzie wszystkich epok, co potwierdza pogląd, że jest to postawa archetypiczna, tzn. taka, która leży u podstaw natury wszystkich ludzi, jest pewną częścią naszego człowieczeństwa.