Romeo i Julia jako dramat elżbietański

Autor: Grzegorz Paczkowski

Dramatem elżbietańskim nazywamy specyficzne zjawisko teatralne, które objawiło się w Wielkiej Brytanii za panowania królowej Elżbiety I. Działo się to na przełomie XVI i XVII wieku, a prekursorem tego zjawiska był najwybitniejszy dramaturg w historii – William Szekspir. Wiele z jego dzieł nosi bardzo wiele cech dramatu elżbietańskiego, co można zauważyć choćby na przykładzie dzieła, pt. Romeo i Julia. 

Dramat elżbietański przede wszystkim zrywał ze sztucznymi zasadami teatralnymi, których źródło tkwiło jeszcze w starogreckim teatrze antycznym. Była to przede wszystkim zasada trzech jedności – miejsca, czasu i akcji, z której William Szekspir zdecydował się zrezygnować. Dramat Romeo i Julia nie rozgrywa się w jednym miejscu, wchodzą tam w grę przynajmniej dwa miasta: Werona i Mantua. Nawet jednak w samej Weronie mamy do czynienia ze scenami w różnych miejscach, na ulicy, w pałacu, w ogrodzie czy w celi zakonnej, a nie jak w dramacie antycznym na głównym placu miasta. Akcja Romea i Julii trwa pięć dób, a nie jak wcześniej – jedną. Nie było już potrzeby oszukiwania widza, że wszystko dzieje się na jego oczach. Wreszcie rozszerzono fabułę. Wcześniej dramat poświęcony był jednemu wątkowi, którego dotyczyły wszystkie sceny i dialogi. Szekspir wprowadził również wątki poboczne, które uczyniły z dramatu niemal powieść rozgrywającą się na scenie. 

Kolejnymi różnicami, które wyróżniały dramat elżbietański i odróżniały go od stereotypowych sztuk epok poprzednich, było m.in. innymi złamanie zasady decorum, czyli wymieszanie stylu, którym opisywane były dane sytuacje. Szekspir wymieszał humor, który wkrada się w sceny dramatyczne, czy choćby ironię, która staje się charakterystyczną cechą niektórych postaci. Szekspir wprowadził również sceny zbiorowe, których nie było we wcześniejszym dramacie, a także znacznie rozbudował scenografię, by widzowie mieli poczucie jeszcze większej iluzji. Znacznie ograniczona została z kolei rola chóry, który co prawda komentował wydarzenia, ale nie narzucał jednej właściwej ich interpretacji odbiorcy. Wprowadzał jedynie w fabułę. 

Różnice były widocznie również w przesłaniu tragedii. Dramaty antyczne dowodziły, że ludzkim losem włada nieprzejednane fatum, bezwzględna i bezlitosna siłą,  którą nie należy nawet próbować polemizować, ponieważ można jedynie pogorszyć swój los. W dramacie elżbietańskim nieszczęścia, które spotykają bohaterów wynikają wyłącznie z ludzkich błędów, pomyłek oraz zapędów. Chciwość, żąda władzy, brak uważności na cudze potrzeby i uczucia, zapiekła nienawiść – oto co doprowadza do ostatecznego nieszczęścia bohaterów Szekspira, w czasie gdy antyczni bohaterowie mieli w większości szlachetne pobudki, które jednak podcinane były przez bezwzględny los. Romeo i Julia to jeden z najlepszych przykładów dramatu elżbietańskiego. 

Dodaj komentarz