Wesele to najwybitniejszy polski dramat modernistyczny. Dla wielu jednak jest to lektura trudna do zrozumienia ze względu na ogrom wątków, które w utworze mają wymiar symboliczny, wymykają się więc dosłownemu rozumieniu. Warto przyjrzeć się symbolice poszczególnych elementów dramatu Wyspiańskiego, by móc w pełni doświadczyć wszystkich sensów zawartych w tym niesamowitym dziele. Upływ czasu sprawił, że symbole w nim zawarte nie są dla nas oczywiste, ponieważ nie odwołują się do rzeczy dla nas – ludzi żyjących w XXI wieku – codzienne. Dlatego też trzeba sobie uświadomić, do jakiej codzienności odwoływał się Wyspiański, by móc poprawnie odczytać przesłanie Wesela.
Spis treści
Znaczenie symboliczne Wesela
Można powiedzieć, że Stanisław Wyspiański zbudował swój dramat w zasadzie wyłącznie na kanwie symbolicznej. Zarówno postaci (realne i fantastyczne), jak i przedmioty, a nawet poszczególne miejsca i sceny, mają w tym dziele swoje znaczenie metaforyczne. Oznacza to, że znaczą nie tylko na poziomie dosłownym, lecz mają drugie dno, które w wielu przypadkach jest istotniejsze od literalnego. Zabieg taki ma na celu po pierwsze podniesienie poziomu literackiego i artystycznego dzieła, po drugie pozwala autorowi przekazać pewne treści, które powiedziane wprost mogłyby nie wybrzmieć z odpowiednią mocą i ładunkiem emocjonalnym. Stanisław Wyspiański używa więc symboli, byśmy wyraźniej mogli zobaczyć to, co chciał nam pokazać, czyli fakt, że wiejska chata w Bronowicach i dziejące się w niej wesele staje się emanacją narodu polskiego i jego problemów w konkretnym momencie historycznym.
Symbolika przedmiotów
Złoty róg – symbol rozpoczęcia powstania polskiego (w dawnych czasach właśnie dźwięk rogu był najczęściej sygnałem, za pomocą którego sterowano armią), który z czasem staje się również symbolem porażki narodowej, kiedy Jasiek gubi go schylając się po czapkę z pawim piórem.
Czapka z pawim piórem – symbol przesadnej dumy narodowej i leniwego zapatrzenia wyłącznie w swoje dobre strony. Symbolizuje szlachecką miłość własną i pęd za bogactwem i dostatkiem. Staje się przyczyną porażki narodowej, kiedy Jasiek gubi Złoty Róg schylając się po ową czapkę. Symbolizuje to wybór dostatku i dobrobytu własnego zamiast narodowego.
Złota podkowa – symbol przyszłego dobrobytu. Podkowę gubi koń Wernyhory, a znajduje ją Gospodyni i chowa do skrzyni na lepsze czasy.
Kadyceusz – atrybut pochodzący z mitologii greckiej. Jest to laska ozdobiona skrzydłami. Symbol powołania Dziennikarza do przebudzenia narodu i uświadomienia mu w jak beznadziejnej sytuacji się znajduje, a także faktu, że nadszedł czas walki.
Symbolika miejsc
Wiejska chata – symbol Polski. W bronowickiej wiejskiej chacie gromadzą się weselni goście, reprezentanci wszystkich najważniejszych grup społecznych przełomu XIX i XX wieku, co czyni z przyjęcia emanacje całego społeczeństwa i wszystkich jego postaw. Owa chata staje się istnym mikrokosmosem, na którego przykładzie możemy oglądać Polskę sprzed ponad stu lat z wszystkimi jej blaskami i cieniami.
Symbolika postaci
Wernyhora – symbol walki o wolność, porozumienia narodowego i dążenia do wspólnego dobrobytu. Symbol szlachetności, patriotyzmu i narodowej wiary w odzyskanie niepodległości.
Zawisza Czarny – symbol dawnej potęgi Rzeczypospolitej. Duch rycerza, którzy szczególnym męstwem wsławił w się w trakcie bitwy pod Grunwaldem. Objawia się, by przypomnieć ludziom o tym, że Polacy potrafili być kiedyś jednym z najpotężniejszych państw w Europie.
Stańczyk – symbol głębokiego i mądrego patriotyzmu. Postać zaczerpnięta z obrazu Jana Matejki. Błazen-mędrzec, który pomimo swojej maski jest bardzo wrażliwym obserwatorem rzeczywistości i bardzo wyraźnie dostrzega wszelakie niebezpieczeństwa, które zagrażają Polsce.
Chochoł – najbardziej niejednoznaczny symbol w dramacie Wyspiańskiego. Jest to słomiana osnowa, którą okrywa się krzewy, by nie doznały krzywdy w chłodniejszych porach. Z jednej więc strony jest to symbol uśpienia narodu, który przeczekuje ciężki moment dziejowy, z drugiej zaś symbol przyszłego odrodzenia (podobnego odrodzeniu krzewów na powrót kwitnących wiosną).
Widmo – symbol romantycznej miłości, marzeń i tęsknot Marysi.
Hetman – Ksawery Branicki. Symbol zdrady narodowej i szlacheckiej degrengolady. Pokazany jako wróg narodu polskiego.
Upiór – Jakub Szela. Symbol natury chłopskiej. Gorącego temperamentu patriotycznego, który jednak niewielka granica dzieli od tępej siły i brutalnych zrywów, takich jak np. rabacja galicyjska w 1846 roku.