Tekst główny i poboczny, często określany jako didaskalia, to pojęcia z dziedziny literatury i widowisk teatralnych. Są to dwie warstwy słowne tworzące strukturę każdego utworu dramatycznego. Inna jest ich funkcja, docelowy odbiorca oraz umiejscowienie w tekście dramatu.
Spis treści
Dzieło dramatyczne – materiał dla inscenizatora sztuki teatralnej
Tekst główny i poboczny to terminy charakterystyczne wyłącznie dla rodzaju literackiego, jakim jest dramat. Ich obecność wynika ze specyfiki utworów przynależących do gatunków dramatycznych, a jest nią przeznaczenie teatralne. W zamierzeniach twórców tragedie, komedie czy farsy mają zostać przeniesione na scenę. Ich potencjalnymi odbiorcami są zatem nie tylko czytelnicy, ale przede wszystkim widzowie spektaklów teatralnych oraz ich reżyserzy.
Tekst główny, czyli monologi i dialogi bohaterów dramatu
Tekst główny stanowi podstawową słowną warstwę dzieła dramatycznego. Składają się na niego monologi bohaterów sztuki oraz dialogi toczone pomiędzy postaciami dramatu. To warstwa tekstu najbardziej istotna dla czytelnika utworu oraz jego widza. W znacznie mniejszym stopniu jest przydatna reżyserowi, choć tekst główny może zawierać informacje niezbędne podczas przygotowywania adaptacji scenicznej. Jeśli na przykład w wygłaszanej kwestii bohater sztuki wspomni, że razi go w oczy jaskrawe światło, będzie to wskazówka dla reżysera, jak powinna być w tej scenie sztuki doświetlona przestrzeń.
Opis przestrzeni scenicznej w tekście pobocznym
Z kolei tekst poboczny, nazywany greckim terminem didaskalia, powstaje głównie na potrzeby realizatorów przedstawień teatralnych. Są to wskazówki pozwalające na zgodną z wizją autora aranżację przestrzeni, dobór i charakteryzację zespołu aktorskiego oraz sposób ekspresji scenicznej. Didaskalia obejmują wskazówki dotyczące między innymi czasu i miejsca akcji oraz jego wyglądu. Mogą być wyjątkowo szczegółowe i wskazywać każdy detal aranżacji przestrzeni lub bardzo ogólnie opisywać miejsce akcji. Niezależnie od ich precyzji pomagają zagospodarować scenę rekwizytami charakterystycznymi dla danej epoki czy obszaru geograficznego. Inaczej będzie wyglądało miejsce zdarzeń tragedii rozgrywającej się we wnętrzu szesnastowiecznego pałacu angielskiego epoki elżbietańskiej, a inaczej współczesnego dramatu polskiego, którego akcję osadzono w nowoczesnym apartamentowcu.
Didaskalia – wskazówki dotyczące wyglądu i sposobu bycia bohaterów spektaklu
Didaskalia zawierają również charakterystykę wyglądu postaci, opisując ich wiek, posturę, kolor i długość włosów oraz strój. Umożliwia zaangażowanie do spektaklu odpowiednich aktorów oraz właściwy dobór kostiumów. Tekst poboczny wskazuje także, jak zachowują się postaci dramatu i jakie ruchy wykonują. Mogą też konkretyzować sposób wypowiadania się bohaterów – ich tembr głosu, intonację czy ton. Didaskalia najczęściej wyróżnione są typograficznie kursywą. Pojawiają się na przestrzeni całego tekstu sztuki, ale najobszerniejsze występują zwykle na początku każdego z aktów.