Władysław Broniewski – biografia

Wła­dy­sław Bro­niew­ski uro­dził się 17 grud­nia 1897 w Płoc­ku. Po­cho­dził z ro­dzi­ny in­te­li­gen­tów z ko­rze­nia­mi szla­chec­ki­mi – fa­mi­lia po­słu­gi­wa­ła się her­bem Le­wart. Po­glą­dy so­cja­li­stycz­ne re­pre­zen­to­wał już jako dziec­ko. W gim­na­zjum po­wo­łał nie do koń­ca le­gal­ną – lecz two­rzo­ną w du­chu tra­dy­cji pa­trio­tycz­nej w od­wo­ła­niu do po­wsta­nia stycz­nio­we­go oraz Kon­sty­tu­cji 3 maja – dru­ży­nę skau­tów. Współ­or­ga­ni­zo­wał rów­nież od­dział Związ­ku Strze­lec­kie­go. Po opusz­cze­niu szko­ły, któ­rą rzu­cił w wie­ku sie­dem­na­stu lat, zde­cy­do­wał o wstą­pie­niu do Le­gio­nów Pol­skich. Jego pseu­do­nim ope­ra­cyj­ny w 4. puł­ku pie­cho­ty brzmiał Or­lik. Pod­czas służ­by brał udział w wal­kach m.in. pod Jast­ko­wem w oko­li­cach Lu­bli­na.

W 1917 roku za od­mo­wę zło­że­nia przy­się­gi wier­no­ści Kró­le­stwu Pol­skie­mu był in­ter­no­wa­ny w Szczy­pior­nie. Tam­że pia­sto­wał funk­cję prze­wod­ni­czą­ce­go są­dów blo­ko­wych, a do jego za­dań na­le­ża­ło m.in. roz­strzy­ga­nie spo­rów czy po­tę­pia­nie wy­kro­czeń. Po zwol­nie­niu przy­stą­pił do zda­nia ma­tu­ry, a po niej roz­po­czął stu­dia na Wy­dzia­le Fi­lo­zo­ficz­nym Uni­wer­sy­te­tu War­szaw­skie­go. Gdy wy­bu­chła woj­na pol­sko-bol­sze­wic­ka po­wró­cił do woj­ska, by wal­czyć w stop­niu pod­po­rucz­ni­ka w 1. puł­ku pie­cho­ty Le­gio­nów. Za obro­nę kra­ju np. pod­czas bi­twy bia­ło­stoc­kiej zo­stał od­zna­czo­ny Srebr­nym Krzy­żem Or­de­ru Woj­sko­we­go Vir­tu­ti Mi­li­ta­ri oraz aż czte­ry razy Krzy­żem Wa­lecz­nych.

Debiut literacki i działalność translatorska

W 1921 roku Wła­dy­sław Bro­niew­ski gdy skoń­czył służ­bę, otrzy­mał ty­tuł ka­pi­ta­na i na­dal an­ga­żo­wał się w spra­wy po­li­tycz­ne kra­ju. Pod­trzy­my­wał le­wi­co­we idee, któ­re kon­ty­nu­ował w Związ­ku Nie­za­leż­nej Mło­dzie­ży So­cja­li­stycz­nej „Życie”. W 1924 roku roz­po­czął współ­pra­cę z cza­so­pi­smem two­rzo­nym w du­chu ko­mu­ni­zmu – „Nowa Kul­tu­ra”, w któ­rym po­ka­zał wła­sne tłu­ma­cze­nie utwo­ru Poeta robotnik na­pi­sa­ne­go przez Wła­di­mi­ra Ma­ja­kow­skie­go, co uwa­żał za swój de­biut. Pra­ce trans­la­tor­skie pro­wa­dził przez całe ży­cie – do jego dzieł za­li­cza­ją się m.in. baj­ki Czu­kow­skie­go, li­ry­ki Bo­ri­sa Pa­ster­na­ka czy Sier­gie­ja Je­sie­ni­na. Rok póź­niej, w 1925 roku, wraz z Wi­tol­dem Wan­dur­skim i Sta­ni­sła­wem Ry­szar­dem Stan­de wy­dał po­etyc­ki biu­le­tyn Trzy sal­wy za­wie­ra­ją­cy po­stu­la­ty wspie­ra­nia pro­le­ta­ria­tu, któ­ry był jed­no­cze­śnie trak­to­wa­no jako ma­ni­fest po­ezji wal­ki. Sa­mo­dziel­ny de­biut za­li­czył w tym sa­mym roku, pu­bli­ku­jąc tom po­ezji za­ty­tu­ło­wa­ny Wiatraki.

Wła­dy­sław Bro­niew­ski za­wo­do­wo pra­co­wał na sta­no­wi­sku se­kre­ta­rza re­dak­cji „Wia­do­mo­ści Li­te­rac­kich”. Pi­sy­wał do kil­ku cza­so­pism, w tym „Dźwi­gnia” czy „Mie­sięcz­nik Li­te­rac­ki”. Za ar­ty­kuł po­tę­pia­ją­cy tor­tu­ro­wa­nie więź­niów po­li­tycz­nych w tym ostat­nim aresz­to­wa­no Bro­niew­skie­go oraz in­nych pra­cow­ni­ków re­dak­cji. W oba­wie przed oku­pa­cją nie­miec­ką, w kwiet­niu 1939 roku skon­stru­ował wiersz Bagnet na broń, wzy­wa­ją­cy do opo­ru przed na­jaz­dem wro­ga, sta­no­wią­cy jed­no­cze­śnie jego naj­słyn­niej­sze dzie­ło. Kil­ka mie­się­cy póź­niej, we wrze­śniu, Wła­dy­sław Bro­niew­ski, przy­stą­pił jak ochot­nik do woj­ska, lecz nie brał udzia­łu w żad­nych wal­kach. Po prze­gra­nych osiadł we Lwo­wie, skąd zgar­nę­ło go wraz z in­ny­mi li­te­ra­ta­mi ro­syj­skie NKWD, umiesz­cza­jąc całą gru­pę w wię­zie­niu za rze­ko­me wsz­czy­na­nie bój­ki, co tak na­praw­dę było za­pla­no­wa­ną przez służ­by pro­wo­ka­cją.

Wła­dy­sław Bro­niew­ski prze­by­wał w za­mknię­tych za­kła­dach w Za­mar­sty­no­wie, Sa­ra­to­wie i Ałma-Acie. Zwol­nio­ny na mocy ukła­du Si­kor­ski-Maj­ski wszedł w sze­re­gi ar­mii An­der­sa. Pra­co­wał jako re­dak­tor tech­nicz­ny je­ro­zo­lim­skie­go cza­so­pi­sma „W dro­dze”, w któ­rym rów­nież przed­sta­wiał swo­je tek­sty. Rów­no­le­gle pu­bli­ko­wał ko­lej­ne to­mi­ki po­etyc­kie, po­cząt­ko­wo pi­sa­ne w du­chu so­cja­li­stycz­nym jak: Dymy nad miastem (1927), Troska i pieśń (1932), Krzyk ostateczny (1938), z cza­sem zmie­nia­ją­ce ostrze prze­ciw­ko So­wie­tom – Drzewo rozpaczające (1945).

Współpraca z komunistami i śmierć

Po­wró­ciw­szy do Pol­ski stał się ulu­bień­cem wła­dzy ko­mu­ni­stycz­nej – otrzy­mał od nich wil­lę, a w za­mian pi­sał agi­ta­cyj­ne ar­ty­ku­ły i po­ezję. Po­mi­mo sym­pa­tii do pro­pa­go­wa­nia sta­li­ni­zmu, od­mó­wił Bo­le­sła­wo­wi Bie­ru­to­wi na­pi­sa­nia no­wej wer­sji hym­nu pol­skie­go. W 1949 zo­stał nada­ny mu Or­der Sztan­da­ru Pra­cy I kla­sy. W 1954 roku tra­gicz­nie zmar­ła uko­cha­na cór­ka po­ety, Jo­an­na, zwa­na Anką. Jej śmierć po­przez za­tru­cie ga­zem trak­to­wa­na jest jak uda­na pró­ba sa­mo­bój­cza. Sam Bro­niew­ski za­ła­mał się i tra­fił do szpi­ta­la psy­chia­trycz­ne­go w Ko­ścia­nie. By po­ra­dzić so­bie z bó­lem za­de­dy­ko­wał ostat­ni zbiór Anka (1956) wła­śnie cór­ce. Przez wie­lu ów zbiór przy­rów­ny­wa­ny jest do „Tre­nów” Jana Kochanowskiego. Wła­dy­sław Bro­niew­ski zmarł w wy­ni­ku raka krta­ni lu­te­go 1962 roku w War­sza­wie.