Stanisław Wyspiański

Jednym z głównych wątków najsłynniejszego polskiego dramatu modernistycznego – Wesela – jest konfrontacja dwóch odseparowanych od siebie do niedawna grup społecznych: chłopstwa i dawnej szlachty, dziś nazywanej inteligencją.

Wesele należy do absolutnej klasyki literatury polskiej, co oznacza, że przez filologów utwór ten został przebadany pod każdym możliwym kątem. Stąd też wynika cała mnogość optyk, poprzez które dramat Wyspiańskiego może być czytany i interpretowany. W dyskusjach na ten temat padają m.in. określenia „dramat symboliczny” czy „dramat neoromantyczny”. Warto jednak przede wszystkim zwrócić uwagę na fakty, które przemawiają za rozpatrywaniem Wesela jako dramatu narodowego. 

Życie i twórczość Stanisława Wyspiańskiego przypadły na epokę, historycznoliteracką, którą dziś najczęściej zwykliśmy nazywać Młodą Polską lub modernizmem. W wielu opracowaniach funkcjonuje z równym powodzeniem nazwa „neoromantyzm”, która zwraca uwagę na inną cechę twórczości modernistów – zakorzenienie w twórczości romantycznej i czerpanie z niej inspiracji i pewnych wzorców twórczych. 

Wesele to najwybitniejszy polski dramat modernistyczny i przy okazji największe dzieło w dorobku Stanisława Wyspiańskiego. Można powiedzieć, że utwór ten stanowi uwieńczenie artystycznej pracy artysty. Jest kwintesencją stylu Wyspiańskiego, który przesądził o jego trwałym miejscu w historii polskiej literatury. Oto najważniejsze cechy twórczości dramatycznej Stanisława Wyspiańskiego na przykładzie Wesela. 

Wesele Stanisława Wyspiańskiego to dramat przedziwny, bo na poły zupełnie fantastyczny. Przeplatają się w nim plany realistyczny i metafizyczny, dosłowny i symboliczny. Na równi z głównymi bohaterami, jak najbardziej „ludzkimi”, występują tu wszelkiej maści zjawy, upiory i widziadła.

Stanisław Wyspiański w swoim najwybitniejszym dziele dramatycznym zawarł przekrojową analizę społeczeństwa i narodu polskiego na przełomie XIX i XX wieku. Uczynił to niejako na tle pewnego zderzenia kulturowego – spotkania chłopstwa i inteligencji (wywodzącej się ze szlachty, czyli elity społecznej) w czasie wesela chłopki i mieszczanina.

Wesele to najwybitniejszy polski dramat modernistyczny. Dla wielu jednak jest to lektura trudna do zrozumienia ze względu na ogrom wątków, które w utworze mają wymiar symboliczny, wymykają się więc dosłownemu rozumieniu.

Wesele kojarzy nam się przeważnie z przyjęciem, na które zaproszony zostaje istny tłum gości. Podobnie było na weselu w Bronowicach, w trakcie którego świętowano zawarcie związku małżeńskiego pomiędzy Lucjanem Rydlem i Jadwigą Mikołajczykówną. To właśnie to wesele stało się inspiracją dla Stanisława Wyspiańskiego w pracy nad jego najwybitniejszym dramatem. Warto zapoznać się w związku z tym z kalejdoskopem postaci, które sportretował w swoim dziele. 

Każde wesele musi mieć gospodarza, kogoś, kto będzie odpowiedzialny za kształt przyjęcia, przebieg zabawy, kto zaprosi i przywita gości, a także będzie dbał o to, by dobrze się bawili. Nie mogło takiej postaci zabraknąć również na chyba najsłynniejszym polskim weselu, czyli w dramacie Stanisława Wyspiańskiego. W tym przypadku postać Gospodarza jest podwójnie ważna, pełni ona bowiem nie tylko funkcję osoby, która trzyma całe przyjęcie w ryzach, lecz przede wszystkim jest to człowiek, w którego ręce zostaje oddana misja wywołania chłopskiego powstania, które doprowadzić ma do odzyskania niepodległości przez Polskę.

Wesele Stanisława Wyspiańskiego to istny tygiel różnego rodzaju osobowości. Autor w ten sposób usiłował jak najwierniej oddać atmosferę okolic Krakowa przełomu wieków XIX i XX, chciał przedstawić szeroką panoramę społeczną, którą sam obserwował będąc aktywnym członkiem społeczeństwa swojego czasu. Nie mogło więc w Weselu zabraknąć typowego przedstawiciela modernistycznej bohemy artystycznej. 

Jasiek z Wesela to postać, która z jednej strony budzi sympatię przez swoją młodzieńczą radość życia i gotowość do szlachetnego działania w każdym momencie, z drugiej litość, ponieważ porażka, którą obarcza swoje sumienie w dramacie nie powinna była stać się jego udziałem.