„Widok ze Świdnicy do Doliny Wierchcichej” Kazimierza Przerwy-Tetmajera został wydany w 1894 roku w tomiku poezji „Poezje. Seria druga”. Należy do cyklu „Z Tatr” i opisuje górski krajobraz wraz z refleksjami podmiotu lirycznego, związanymi z pieszymi wędrówkami i obserwacją przyrody.
Spis treści
Widok ze Świdnicy do Doliny Wierchcichej – analiza utworu
Wiersz ma budowę regularną i składa się z ośmiu strof, z czego każda ma po trzy wersy. Dwa pierwsze wersy w każdej strofie liczą po dziewięć sylab, a trzeci wers – sześć. Rymy są parzyste i okalające, a ich układ to aabaab.
Utwór zaliczany jest jednocześnie do liryki bezpośredniej i pośredniej. Część pośrednia to pierwsze sześć zwrotek, w których podmiot liryczny nie ujawnia swojej obecności, a jedynie opisuje górski krajobraz i przedstawia swoją subiektywną wizję. Osoba mówiąca w wierszu ujawnia się w dwóch ostatnich zwrotkach – następuje część bezpośrednia. Podmiot liryczny wyraża refleksje, jakie obserwacja górskiej natury w nim wywołuje. Pojawiają się czasowniki w pierwszej osobie liczby pojedynczej.
Warstwa stylistyczna jest rozbudowana. Pojawiają się liczne epitety np. „senną zieleń”, „smrekowy las”, „paszczę ciemną”. Ważną cechą tego wiersza są synestezje, czyli przypisanie wrażeń odczuwanych jednym zmysłem do innego zmysłu np. „srebrzystoturkusowa cisza”. Ciszę odbiera się zmysłem słuchu, nie ma ona swojego koloru. Barwy odbieramy oczami, nie da się zobaczyć ciszy.
Zastosowano również metafory np. „jasnych, bujnych traw pościeli”, personifikacje np. „senną zieleń gór” i ożywienia np. „przepaść rozerwała”. W wierszu pojawia się również bardzo dużo inwersji np. „światła się zlewa mgła przezrocza”, „jakaś dziwna mnie pochwyca bez brzegu i bez dna tęsknica”. Utwór kończy się niedopowiedzeniem „bez brzegu i bez dna tęsknica, niewysłowiony żal…”
Widok ze Świdnicy do Doliny Wierchcichej – interpretacja utworu
Kontekst
Przełom XIX i XX wieku to czas, kiedy przedstawiciele świata sztuki zaczęli coraz chętniej odwiedzać Zakopane, czyniąc je swoim drugim domem. Wielu z nich znajdowało ukojenie i odpoczynek w ukochanych górach. Kazimierz Przerwa-Tetmajer był jednym z artystów, którzy pokochali Tatry i górskie wędrówki. Uwielbiał przemierzać szlaki, a górski folklor uważał za najpiękniejszy, jaki widział. Dzięki tej miłości powstała powieść „Legenda Tatr”, cykl nowel „Na Skalnym Podhalu” oraz wiele wierszy. Grób poety znajduje się na zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.
Piękno gór
Podmiot liryczny podziwia Dolinę Wierchcichą i panoramę, jaka się przed nim rozciąga. Omawiana Dolina jest częścią Doliny Cichej, która znajduje się w Tatrach Słowackich. Podmiot stoi na Świdnicy, która jest jednym ze szczytów Tatr Wysokich. Podanie konkretnego miejsca uwiarygadnia przekaz i pokazuje, że opis przyrody nie jest tylko wytworem wyobraźni poety, a w rzeczywistości to miejsce właśnie tak wygląda. Tematyka górska często gościła w tekstach Przerwy-Tetmajera.
Opisy górskiego krajobrazu to tylko pretekst, by przedstawić stan emocjonalny podmiotu lirycznego. Taki zabieg jest typowy dla poezji Młodej Polski i jej przedstawicieli, którzy uważali, że natura doskonale obrazuje charakter człowieka. Opis wprowadza czytelnika w atmosferę ciszy i spokoju, jaki panuje w górach. Piesze wędrówki z dala od ludzi są wytchnieniem od miejskiego zgiełku. Przyroda wydaje się być pogrążona we śnie.
Natura i jej kolory przeplatają się ze słonecznym światłem i blaskiem. Strumyk płynie, lasy się zielenią, łąki kwitną. Błękitne niebo i nagie skały są podziwiane przed podmiot liryczny. Wydaje się, jakby osoba mówiąca w wierszu pragnęła uchwycić ulotną chwilę lub malowała obraz słowami. Wrażenia odbierane różnymi zmysłami łączą się ze sobą.
Groźna natura
W XIX wieku panowały nastroje dekadenckie. Obawiano się przyszłości. Nie odczuwano radości czy szczęścia, dominowała atmosfera negatywna i pesymistyczna. Wiązało się to z upadkiem tradycyjnych wartości i wielkich idei, a także z kryzysem wiary. To wszystko zostało wplecione w wiersz „Widok ze Świdnicy do Doliny Wierchcichej”.
Natura budzi lęk, a nastrój grozy zostaje wprowadzony stopniowo. Podmiot liryczny dostrzega martwy głaz, stromą ścianę oraz przepaść, która kojarzy mu się z otwartą paszczą dzikiego zwierzęcia. Stan emocjonalny osoby mówiącej w wierszu jest ściśle związany z przyrodą, którą obserwuje. Zastosowano więc zabieg psychizacji krajobrazu – uzewnętrznianie stanu duszy. Uczucia rodzące się w duszy są wyniesione w krajobraz i powracają jako impulsy płynące od natury do człowieka.
Podmiot nie potrafi do końca nazwać uczuć, jakie przeżywa. Z jednej strony podziwia piękno górskiej natury, a z drugiej jego serce jest opanowane przez smutek, żal i melancholię. Gdy w przyrodzie zaczyna panować niepokój, podmiot również go odczuwa. Dzięki ciszy i spokojowi, jakie panują w Dolinie, osoba mówiąca w wierszu może spojrzeć w głąb siebie. Wracają problemy, wspomnienia i ból z przeszłości, o których na co dzień się nie myśli i zapomina. Podmiot odczuwa smutek, a górski krajobraz nie do końca pomaga. Wręcz napełnia go żalem. Jest to związane z panującymi u schyłku XIX wieku tendencjami, gdy człowiekowi nieustannie towarzyszyły lęk i niepewność o jutro.