Wiersz „Nie wierzę w nic” został wydany w pierwszym tomie „Poezye” z 1891 roku. Jest to jeden z najpopularniejszych wierszy Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Utwór nawiązuje do panujących w Młodej Polskiej tendencji pesymizmu i dekadencji.
Nie wierzę w nic – analiza utworu
Rodzaj utworu i rymy w wierszu
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, w której podmiot ujawnia swoją obecność, co wiemy dzięki czasownikom w pierwszej osobie liczby pojedynczej. „Nie wierzę w nic” to przykład liryki wyznania. Forma utworu to sonet włoski, który składa się z czterech strof. Pierwsze dwie zwrotki maja po cztery wersy, a pozostałe dwie są trzywersowe. Zastosowany został podział na część opisową i refleksyjną. Pierwsze dwie strofy to opis sytuacji życiowej osoby mówiącej w wierszu, a trzecia i czwarta zwrotka to wnioski dotyczące opisywanej sytuacji. Pierwsza i druga strofa zawiera rymy okalające abba,zaś trzecia i czwarta rymują się ze sobą w układzie cde cde. Każdy z wersów zawiera trzynaście sylab.
Środki stylistyczne
Wiersz ma bardzo rozbudowaną warstwę stylistyczną, dzięki której autorowi udało się stworzyć przygnębiający obraz świata i ludzkości, która jest pozbawiona jakichkolwiek wartości moralnych. Na rytm wiersza wpływają przerzutnie – przeniesienie wersu do następnego wersu. Z racji wypowiedzi, które są przenośniami, mamy do czynienia z licznymi metaforami np. „posągi moich marzeń strącam z piedestałów”, „nie czując przechodzi z wolna w nieistnienie”. Zastosowane są również porównania np. „depcę z żalu tak dzikim szaleństwem, jak rzeźbiarz, co chciał zakląć w marmur Afrodytę”. Innym zastosowanym środkiem stylistycznym są epitety np. „wola ludzka”.
Nie wierzę w nic – interpretacja utworu
Kontekst
W końcu XIX wieku dominowały nastroje katastroficzne, a filozofia pesymistyczna była niezwykle popularna. Panował dekadentyzm i nihilizm. Artyści nie potrafili dojrzeć sensu życia, odrzucali radość i szczęście, a skupiali jedynie na niemożliwych do spełnienia pragnieniach. Był to czas, kiedy wszelkie idee się wypalały i przestawały mieć jakiekolwiek znaczenie. Obawiano się przyszłości.
Podejście pesymistyczne
Podmiotem lirycznym jest młodopolanin, który przestał wierzyć w wartości moralne i życiowe. Jest dekadentem. Jego światopogląd i podejście do świata sugerują, że można go utożsamić z samym autorem. Osoba mówiąca w wierszu odczuwa pustkę i bezsens istnienia. Podchodzi pesymistycznie do życia, nie wierzy w lepszą przyszłość. Nie podejmuje działań, ponieważ nie widzi w tym sensu. Jest zmęczony dotychczasowym życiem, ponieważ jego oczekiwania nie zostały spełnione, a jedynym uczuciem, jakie mu towarzyszy jest rozczarowanie. Nie odczuwa żadnych bodźców. Żałuje czasu poświęconego na walkę o wartości, ponieważ wszelkie starania zakończyły się porażką.
Filozofia pesymistyczna
Utwór jest inspirowany pesymistyczną filozofią Arthura Schopenhauera. Poglądy filozofa były związane z nastrojami schyłkowymi. Według filozofa życie ludzkie to pasmo cierpień, chociaż człowiek odczuwa potrzebę realizacji pragnień, marzeń i ambicji. Jest to jednak niemożliwe, tak samo jak osiągnięcie szczęścia czy satysfakcji, dlatego każdy jest skazany na porażki, poniżenie, rozczarowanie. Schopenhauer uważał, że z marazmu i bezsensu można uciec jedynie na dwa sposoby – poprzez sztukę i nirwanę. Oderwanie się od otaczającej rzeczywistości i skupienie na tworzeniu pozwala odczuć ulgę w cierpieniu życia. Nirwana to beztroskie zawieszenie między życiem a śmiercią. Jest to wyzbycie się wszelkich pragnień, oderwanie się od rzeczywistości. Dobrym lekiem na ból istnienia (Weltschmerz) są też używki i rozwiązły tryb życia.